Handleiding voor beginners Hoofdstuk 9 Kennismaken met Math Formules (vergelijkingen) maken met LibreOffice Documentatie voor LibreOffice is beschikbaar op www.nl.libreoffice.org/ondersteuning/documentatie/ en www.odfauthors.
ii | Kennismaken met Math
Auteursrecht Dit document is onder auteursrecht © 2010 – 2016 van het LibreOffice Documentation team, waarvan de bijdragers hieronder zijn genoemd. Iedereen mag het verspreiden en/of aanpassen met inachtneming van de condities van GNU General Public License (http://www.gnu.org/licenses/gpl.html), versie 3 of hoger of de Creative Commons Attribution License (http://creativecommons.org/licenses/by/4.0), versie 4 of hoger. Alle handelsmerken in deze gids zijn eigendom van de rechtmatige eigenaars.
Opmerking Tijdens het maken van dit hoofdstuk werd de pictogrammenset Klein – Tango gebruikt. De pictogrammen kunnen eenvoudig aangepast worden via Extra > Opties... > LibreOffice > Weergave en dan uw keuze maken bij Pictogramgrootte en stijl. Opmerking voor gebruikers van Mac Sommige toetsaanslagen en menu-items zijn anders op een Mac dan in Windows en Linux. De tabel hieronder geeft enkele algemene vervangingen voor de instructies in dit hoofdstuk.
Inhoud Auteursrecht.................................................................................................................................. iii Opmerking voor gebruikers van Mac..........................................................................................iv Inleiding.......................................................................................................................................... 7 Beginnen..........................................................................
vi | Kennismaken met Math
Inleiding Math is de component van LibreOffice om formules (wiskundige vergelijkingen) te maken en te bewerken, in een symbolische vorm, binnen documenten van LibreOffice of als aparte objecten. Voorbeeldformules worden hieronder getoond. Als u echter numerieke waardes in formules wilt toepassen, bekijk dan de Handleiding voor Calc voor meer informatie, omdat Math geen daadwerkelijke berekeningen uitvoert.
Om een formule als een afzonderlijk document of bestand te maken, gebruikt u één van de volgende methodes om een leeg formuledocument in Math te openen (Afbeelding 1): • Ga naar Bestand > Nieuw > Formule op de Menubalk. • Klik in het Startcentrum op Formule. • Op de werkbalk Standaard klikt u op het driehoekje rechts van het pictogram Nieuw en kiest u Formule. Gebruik de toetscombinatie Ctrl+N in Math. • • Gebruik de opdracht Importeer MathML van het klembord.
van het Voorbeeldvenster kan ook openen, als dit gekozen is bij Beeld op de Menubalk. Voor meer informatie over het aanmaken van formules, zie Formules maken op pagina 9. Afbeelding 2 toont een voorbeelddocument in Writer met het formulevak geselecteerd, klaar om een formule in te voeren.
• Klik met rechts op de Formule-editor en selecteer een categorie en dan een symbool in het • contextmenu. Voer de opmaaktaal rechtstreeks in de Formule-editor in. Opmerking Het Elementenvenster of de contextmenu's gebruiken voor het invoegen van formules biedt een handige manier om de opmaaktaal, die LibreOffice Math gebruikt, te leren. Elementenvenster Het Elementenvenster kan eenvoudig voor het invoeren van formulegegevens worden gebruikt.
Afbeelding 3: Contextmenu in de Formule-editor Opmerking Het Elementenvenster en het contextmenu bevatten alleen de meest gebruikte opdrachten die in formules worden gebruikt. Voor sommige zelden gebruikte opdrachten moet u altijd de opdracht met de opmaaktaal invoeren. Bekijk de Handleiding voor Math voor een complete lijst van opdrachten. Opmaaktaal Opmaaktaal wordt rechtstreeks in de Formule-editor ingevoerd.
Griekse tekens De opmaaktaal gebruiken Griekse tekens worden vaak gebruikt in formules, maar Griekse tekens kunnen niet in een formule worden ingevoegd met het Elementenvenster of met het contextmenu. Gebruik de Engelse benaming van de Griekse tekens in de opmaaktaal, wanneer u Griekse tekens in een formule invoert. Zie Appendix A, Opdrachten in Math, in de Handleiding voor Math voor een lijst van Griekse tekens, die gebruikt kunnen worden met de opmaaktaal.
Formulevoorbeelden De eenvoudige formule 5×4 kan met LibreOffice Math als volgt gemaakt worden: 1) Zorg er voor dat de cursor staat te knipperen in de Formule-editor en selecteer dan de categorie Unaire/Binaire operatoren en het symbool Vermenigvuldigen op één van de volgende manieren: – – Selecteer Unaire/Binaire operatoren in de keuzelijst van het Elementenvenster en selecteer dan het symbool Vermenigvuldigen .
Formules bewerken Hoe u een formule bewerkt en naar de modus Bewerken gaat, hangt af van het feit of de formule in Math is gemaakt of in een andere module van LibreOffice. 1) In Math; dubbelklik op een element van de formule, die in het Voorbeeldvenster verschijnt om het formule-element in de Formule-editor te selecteren of selecteer het element van de formule in de Formule-editor.
Math heeft herkend dat de 2 vóór en de x ná over, tot een breuk behoort en heeft ze als dusdanig gepresenteerd. Als u wilt dat x+1 de noemer is, in plaats van de x, moet u accolades gebruiken, zodat beiden daarbinnen geplaatst zijn. Accolades toevoegen bij 2 over {x + 1} geeft als resultaat 2 waarin nu x+1 de noemer is. x+1 Voorbeeld 2 – 1 over 2 geeft als resultaat −1 2 Math heeft het min-teken als een prefix voor 1 herkend en plaatst dit in de teller van de breuk.
Tip Gebruik de opdrachten left[ en right] om schaalbare vierkante haakjes te krijgen. Een lijst met alle beschikbare haakjes in Math kunnen gevonden worden in Appendix A, Opdrachten in Math, in de Handleiding voor Math. Tip Als u wilt dat alle haakjes schaalbaar zijn, ga dan naar Opmaak > Afstand om het dialoogvenster Tussenruimte te openen. Klik op Categorie, selecteer Haakjes in de keuzelijst en selecteer dan de optie Alle haakjes op schaal brengen.
Functies in Math herkennen In de basisinstallatie van Math worden functies in normale tekens en variabelen cursief weergegeven. Als Math echter een functie niet herkend, kunt u Math vertellen dat u zojuist een functie heeft ingevoerd. Voer de opmaak-opdracht func in vóór een functie om Math te forceren de functie te herkennen en normale tekens te gebruiken. Voor een volledig lijst van functies, zie de Handleiding voor Math. Sommige functies in Math moeten door een getal of variabele worden gevolgd.
Limieten aan een som/integraal toevoegen De opdrachten sum en integral kunnen de parameters from en to opnemen, als u respectievelijk de onder- en/of bovengrens wilt instellen. De parameters from en to kunnen alleen of gezamenlijk worden gebruikt, zoals in de volgende voorbeelden wordt getoond. Voor meer informatie over de opdrachten sum en integral, zie de Handleiding voor Math.
• Gebruik dubbele aanhalingstekens aan beide zijden van de tekens om deze als tekst te • markeren, bijvoorbeeld 2"%"= 0.02. Dit is echter niet mogelijk voor de dubbele aanhalingstekens zelf, zie Tekst in formules hieronder. Voeg het teken toe aan de catalogus, bijvoorbeeld het dubbele aanhalingsteken. • Gebruik opdrachten, bijvoorbeeld lbrace en rbrace geven u letterlijke haakjes.
Voorbeeld Het invoeren van het volgende in de Formule-editor: "In "color blue bold "gelijkbenige" "driehoeken zijn de basishoeken gelijk" maakt de volgende tekstformule Formules, die het is-gelijk-aan-teken gebruiken, uitlijnen LibreOffice Math heeft geen opdracht om formules op een bepaald teken uit te lijnen. U kunt echter een matrix gebruiken om formules op een teken uit te lijnen en dit teken is normaal gesproken het is-gelijk-aan-teken (=).
Na het wijzigen van de lettergrootte naar 18pt: Afbeelding 6: Dialoogvenster Lettergrootte Standaard lettergrootte van formules Om de standaard lettergrootte, die voor alle formules in Math of een andere LibreOffice module wordt gebruikt, in te stellen: 1) Ga, vóór het invoegen van een formule in uw document, naar Opmaak > Lettergrootte op de Menubalk om het dialoogvenster Lettergrootte te openen (Afbeelding 6).
4) Als het gewenste lettertype niet in de keuzelijst voor komt, klik dan op Wijzigen en kies de optie in het contextmenu om een dialoogvenster Lettertypen te openen. Selecteer het gewenste lettertype en kik op OK om het aan de keuzelijst voor die optie toe te voegen. 5) Klik op OK om uw wijzigingen op te slaan en het dialoogvenster Lettertypen te sluiten.
Huidige tussenruimte voor formules Om de standaard tussenruimte die voor alle formules, in Math of een andere module van LibreOffice, gebruikt worden te wijzigen: 1) Klik in de opmaaktaal in de Formule-editor. 2) Ga naar Opmaak > Afstand op de Menubalk om het dialoogvenster Tussenruimte te openen (Afbeelding 8). 3) Klik op Categorie en kies één van de opties in de keuzelijst. De opties in het dialoogvenster Tussenruimte veranderen naar gelang de gekozen categorie.
De uitlijning van formules aanpassen De instellingen van de uitlijning bepalen hoe uw formule-elementen boven elkaar horizontaal uitgelijnd zijn. Opmerking Het is niet mogelijk om formules uit te lijnen op een bepaald teken en de uitlijning van formules worden niet op tekstelementen toegepast. Tekstelementen worden altijd links uitgelijnd.
Opmerking Als u al formules in uw document heeft ingevoegd en u de uitlijning wijzigt, zullen alleen de formules die ná de wijziging in de uitlijning werden ingevoerd de nieuwe instellingen gebruiken. U moet de uitlijning van reeds ingevoerde formules handmatig wijzigen, als u deze formules dezelfde uitlijning wilt laten gebruiken als de standaardinstellingen.
3) 4) 5) 6) 7) maken met de Formule-editor. Zie Een formule als afzonderlijk document of bestand op pagina 7 voor meer informatie. Ga naar Bestand > Opslaan als op de Menubalk of gebruik de toetsencombinatie Ctrl+Shift+S om het dialoogvenster Opslaan als te openen. Navigeer naar de map die u gemaakt heeft voor uw formulebibliotheek. Typ een herkenbare naam in voor uw formule in het vak Naam. Kies in de keuzelijst voor bestandstypes ODF Formule (.odf) of MathML 1.01 (.mml) als bestandstype voor uw formule.
Dit gedeelte beschrijft welke opties u kunt aanpassen voor elke individuele formule in een document van Writer. Bekijk het hoofdstuk over opmaakprofielen in de Handleiding voor Writer voor meer informatie over het aanpassen van de standaardinstellingen van OLE-objecten. Automatische formulenummering Automatische nummering van formules voor verwijzingsdoeleinden kan alleen in LibreOffice Writer uitgevoerd worden. Nummering 1) Begin een nieuwe regel in uw document.
Afbeelding 10: Tabblad Kruisverwijzingen van het dialoogvenster Velden Verankering van formules Een formule wordt binnen Writer als een object behandeld en het standaard anker in een alinea is Als teken, als het in een document wordt ingevoegd. Om de verankering van een formule-object te wijzigen: 1) Klik met rechts op het geselecteerde formule-object en kies Verankering in het contextmenu. 2) Kies een nieuwe optie voor verankering in het sub-menu van het contextmenu.
Afbeelding 11: Tabblad Type van het dialoogvenster Object, met Anker-opties Opmerking De opties voor verankering zijn niet beschikbaar in het dialoogvenster Object, wanneer u wijzigingen toepast op de verschillende opties, die beschikbaar zijn voor frameopmaakprofielen. Voor meer informatie over het aanpassen van frameopmaakprofielen, bekijk het hoofdstuk over opmaakprofielen in de Handleiding voor Writer.
4) Selecteer het type uitlijning in de keuzelijst van het gedeelte Positie. De uitlijnopties voor tekst zijn: Basislijn, Teken en Rij. 5) Klik op OK om uw wijzigingen op te slaan en het dialoogvenster Object te sluiten. Afbeelding 12: Tabblad Omloop van het dialoogvenster Object Opmerking Als het gedeelte Positie van het dialoogvenster Object uitgegrijsd en niet beschikbaar is, ga dan naar Extra > Opties > LibreOffice Writer > Opmaakhulp en zet de optie Uitlijning op basislijn Math uit.
5) Klik op OK om uw wijzigingen op te slaan en het dialoogvenster Object te sluiten. Tekstmodus In grote formules, die in een tekstregel zijn geplaatst, zijn de formule-elementen vaak hoger dan de teksthoogte. Om grote formules leesbaarder te maken, is het daarom aan te bevelen om grote formules altijd in afzonderlijke alinea’s te plaatsen.
Afbeelding 13: Tabblad Oppervlakte van het dialoogvenster Object Randen 1) Selecteer, in het document, de formule waarvan u de randen wilt wijzigen. 2) Klik met rechts op het geselecteerde formule-object en kies Object in het contextmenu of ga naar Opmaak > Frame/Object om het dialoogvenster Object te openen. 3) Klik op het tabblad Randen en selecteer de opties, die u voor de randen van de formules wilt gebruiken (Afbeelding 14).
Snel invoegen van formules Om snel even een formule in een Writer-document in te voegen, waarvan u de opmaaktaal weet, zonder de Formule-editor te openen: 1) Voer de formule in de opmaaktaal in het document in, op de plaats waar u de formule wilt hebben. 2) Selecteer de opmaaktaal. 3) Ga naar Invoegen > Object op de Menubalk en selecteer Formule of klik op het pictogram Formule op de werkbalk Standaard, om een formule te maken van de geselecteerde opmaaktaal.
formule-objecten en het aanpassen van de opmaak van de tekst in een formule. Voor meer informatie over het aanpassen van de eigenschappen van een object, zie de Handleiding voor Calc, Draw en Impress. Voor meer informatie over de grootte van een formule-object en het opmaken van de tekst in een formule, zie de Handleiding voor Math. De volgende punten zullen u helpen om het juiste dialoogvenster te selecteren, om de eigenschappen van formule-objecten aan te passen.
