Handleiding voor beginners Hoofdstuk 4 Kennismaken met Writer Tekstverwerken met LibreOffice Documentatie voor LibreOffice is beschikbaar op www.nl.libreoffice.org/ondersteuning/documentatie/ en www.odfauthors.
ii | Kennismaken met Writer
Auteursrecht Dit document is onder auteursrecht © 2010 – 2016 van het LibreOffice Documentation team, waarvan de bijdragers hieronder zijn genoemd. Iedereen mag het verspreiden en/of aanpassen met inachtneming van de condities van GNU General Public License (http://www.gnu.org/licenses/gpl.html), versie 3 of hoger of de Creative Commons Attribution License (http://creativecommons.org/licenses/by/4.0), versie 4 of hoger. Alle handelsmerken in deze gids zijn eigendom van de rechtmatige eigenaars.
Opmerking Tijdens het maken van dit hoofdstuk werd de pictogrammenset Klein – Tango gebruikt. De pictogrammen kunnen eenvoudig aangepast worden via Extra > Opties... > LibreOffice > Weergave en dan uw keuze maken bij Pictogramgrootte en stijl. Opmerking voor gebruikers van Mac Sommige toetsaanslagen en menu-items zijn anders op een Mac dan die in Windows en Linux. De tabel hieronder geeft enkele algemene vervangingen voor de instructies in dit hoofdstuk.
Inhoudsopgave Auteursrecht.................................................................................................................................. iii Opmerking voor gebruikers van Mac..........................................................................................iv Wat is Writer?................................................................................................................................. 7 De Writer interface............................................................
Hyperlinks gebruiken.................................................................................................................42 Kruisverwijzingen gebruiken......................................................................................................42 Bladwijzers gebruiken................................................................................................................43 Hoofddocumenten gebruiken...................................................................................
Wat is Writer? Writer is de tekstverwerkermodule van LibreOffice. Naast de gebruikelijke mogelijkheden van een tekstverwerker (zoals bijvoorbeeld spellingcontrole, autocorrectie, zoeken en vervangen, automatisch genereren van inhoudsopgaven en indexen, standaardbrieven enz.
Afbeelding 1: De werkruimte van Writer Statusbalk De statusbalk van Writer geeft informatie over het document en eenvoudige manieren om snel enkele eigenschappen van het document te wijzigen.
Paginanummer Toont het huidige paginanummer, het volgnummer van de huidige pagina (indien verschillend), en het totaal aantal pagina's in het document. Bijvoorbeeld, indien u de nummering op pagina 3 opnieuw begon bij 1, dan is het paginanummer 1 en het volgnummer is 3. Als er bladwijzers in dit document gedefinieerd zijn, opent met rechts klikken in dit veld, een lijst met bladwijzers verschijnt; klik op de gewenste. U springt naar een bepaalde pagina in het document door te dubbelklikken op dit veld.
Modus Effect Standaard selectie Klik in de tekst waar u de cursor wilt plaatsen; klik in een cel om deze de actieve cel te maken. Elke andere selectie wordt ongedaan gemaakt. Selectie uitbreiden (F8) In de tekst klikken vergroot of verkleint de selectie. Selectie toevoegen (Shift+F8) Een nieuwe selectie wordt aan de bestaande selectie toegevoegd. Het resultaat is een meervoudige selectie. Blokselectie (Ctrl+Shift+F8) Er kan een tekstblok geselecteerd worden.
Afbeelding 4: Weergave indeling: enkel, meerdere, boek. In- en uitzoomen Versleep de schuifbalk voor in- en uitzoomen of klik op het + en – teken. U kunt ook met rechts op het percentage klikken om een lijst met vergrotingswaarden te laten tonen, waaruit u kunt kiezen om de grootte van de weergave te wijzigen. In-/uitzoomen bepaalt samen met de functie van de beeldweergave hoeveel pagina's in het documentvenster zichtbaar zijn.
Afbeelding 5: Gedeeltes van het paneel Eigenschappen op de Zijbalk Elk paneel bestaat uit een Titelbalk en één of meerdere gedeeltes voor inhoud. Werkbalk- en Zijbalkpanelen delen veel functies. Bijvoorbeeld, de knoppen om tekst vet of cursief te maken komen voor op de werkbalk Opmaak en in het gedeelte Teken van het paneel Eigenschappen van de Zijbalk. Sommige panelen bevatten een knop Meer opties en als u daarop klikt, opent een dialoogvenster met een grotere keuze aan bewerkingsopties.
– Omloop: Staat aanpassing voor de omloop toe als deze beschikbaar zijn. Als een tekenobject geselecteerd is, zijn de volgende gedeeltes beschikbaar; – – – Gebied: Beschikbare aanpassingen voor vulling en transparantie. Lijn: Voor wijzigingen van het lijntype, breedte, kleur, pijl, hoekstijl en kapstijl. Positie en grootte: Aanpassen van de breedte, hoogte, rotatie en spiegeling.
U kunt ook kiezen voor Beeld > In- en uitzoomen > In- en uitzoomen op de Menubalk om het dialoogvenster In-/uitzoomen & weergavelay-out te tonen, waar u dezelfde opties kunt instellen als op de Statusbalk. In de weergave Web-layout, zijn de meeste opties niet beschikbaar.
Tip Wanneer het mogelijk is om de documentindeling te kiezen, kies dan de standaard ODF-indeling bij het werken met LibreOffice. Opslaan als Microsoft Word document Indien u bestanden moet uitwisselen met gebruikers van Microsoft Word, die liever geen ODTbestanden ontvangen of die deze laatste niet kennen, kunt u de documenten openen, bewerken en opslaan in Microsoft Word bestandsindeling. U kunt ook ODT-bestanden maken en bewerken en ze daarna als DOC of DOCX-bestanden opslaan.
Afbeelding 8: Document opslaan in de indeling voor Microsoft Word Tip Ga, om LibreOffice-documenten standaard in de Microsoft Word-bestandsindeling op te slaan, naar Extra > Opties... > Laden/Opslaan > Algemeen. In het gedeelte Standaard bestandsindeling en ODF-instellingen, bij Documenttype, kies Tekstdocument, onder Opslaan als, kies het voorkeurs-bestandstype. Zie Afbeelding 9. Waarschuwing Het is aan te bevelen, als u een Microsoft Word-indeling gebruikt, om een DOC en niet DOCX formaat te gebruiken.
Afbeelding 9: Extra > Opties > Laden en opslaan > Algemeen Werken met tekst Werken met tekst (selecteren, kopiëren, plakken, verplaatsen) in Writer, is te vergelijken met het werken met tekst in elk ander programma. LibreOffice heeft bovendien een paar handige manieren om items te selecteren die niet naast elkaar staan, een verticaal tekstblok te selecteren en om tekst zonder opmaak te plakken.
Afbeelding 10: Woorden selecteren die niet naast elkaar staan Selectie van tekstblokken, die niet naast elkaar staan met behulp van het toetsenbord: 1) Selecteer het eerste gedeelte van de tekst. (Voor meer informatie over selecteren van tekst m.b.v. het toetsenbord, raadpleeg het onderdeel “Navigeren en selecteren met het toetsenbord” in de Help.) 2) Druk op Shift+F8. Dit stelt Writer in de Invoegmodus.
Knippen, kopiëren en plakken van tekst Knippen en kopiëren van tekst in Writer is vergelijkbaar met het knippen en kopiëren van tekst in andere applicaties. Zowel de muis als het toetsenbord kunnen hiervoor worden gebruikt. U kunt tekst binnen een document of tussen documenten, kopiëren of verplaatsen door te slepen of door menuselecties, pictogrammen of sneltoetsen te gebruiken. U kunt tekst ook vanuit andere bronnen zoals webpagina's kopiëren en die in een Writerdocument plakken.
De werkbalk Zoeken gebruiken Als de werkbalk Zoeken niet zichtbaar is, kunt u die weergeven met behulp van Beeld > Werkbalken > Zoeken op de Menubalk of door op Ctrl+F te drukken. De werkbalk Zoeken wordt getoond onderaan het venster van LibreOffice (net boven de Statusbalk) in Afbeelding 13, Maar u kunt hem ook laten zweven of hem op een andere locatie vastzetten. Meer informatie over zwevende en vastgezette werkbalken vindt u in Hoofdstuk 1, Kennismaken met LibreOffice.
Waarschuwing Gebruik Alles Vervangen voorzichtig; anders zou het kunnen gebeuren dat het resultaat zeer lachwekkende (en uiterst gênante) fouten veroorzaakt. Een onjuist gebruik van Alles Vervangen zou kunnen betekenen dat u het document woord voor woord moet nakijken om het weer recht te zetten. Afbeelding 14: Uitgebreid dialoogvenster Zoeken en vervangen Speciale tekens invoegen Een “speciaal” teken is een teken dat niet op een standaard toetsenbord voorkomt.
Afbeelding 15: Het dialoogvenster Speciale tekens, waaruit u speciale tekens kunt invoegen Streepjes, niet-afbreekbare spaties en koppeltekens invoegen Druk op Ctrl+Shift als u een spatie tussen de woorden typt, om te voorkomen dat twee woorden aan het einde van een regel worden gescheiden. Dit voegt een harde (niet afbrekende) spatie in.
wijzigen naar de door de andere persoon gebruikte instellingen. In plaats van de standaarden te gebruiken: definieert u beter uw eigen tabinstellingen zoals in dit gedeelte beschreven. Om inspringingen en tabinstellingen, voor één of meer geselecteerde alinea's te definiëren, dubbelklik in een deel van de liniaal, dat niet tussen de linker en rechter inspringins-pictogrammen ligt. Zo opent u het tabblad Inspringingen en afstanden van het dialoogvenster Alinea.
het lijntje. Om een afzonderlijke spellingscontrole uit te voeren op een document (of een geselecteerde tekst), klik op de knop Spelling en grammatica. Dit controleert het document of een selectie en opent het dialoogvenster Spellingscontrole, zodra een verkeerd gespeld woord gevonden wordt. Om dit te kunnen gebruiken moeten de toepasselijke woordenboeken geïnstalleerd zijn.
U kunt de taal voor het gehele document instellen, voor individuele alinea's of zelfs voor individuele woorden en tekens, alles vanuit Extra > Taal op de Menubalk. Een andere manier om de taal van een heel document te wijzigen, is door Extra > Opties > Taalinstellingen > Talen te gebruiken. In het gedeelte Standaard talen kunt u een andere taal kiezen voor alle tekst, die niet expliciet gemarkeerd is als een andere taal.
• Woorden verzamelen wanneer u aan een document werkt en bewaar ze voor later gebruik • of verwijder ze van de lijst als het document gesloten wordt. Wijzigen van het maximum aantal woorden, die onthouden worden voor Woordinvulling evenals de lengte van de kortste woorden die onthouden worden. Verwijderen van specifieke items uit de lijst Woordinvulling.
Tekst opmaken Opmaakprofielen gebruiken wordt aanbevolen Opmaakprofielen staan centraal in het gebruik van Writer. Opmaakprofielen maken het mogelijk om uw document snel en op een consistente wijze op te maken en om de opmaak achteraf ook weer met een minimum aan inspanning te wijzigen. Een opmaakprofiel is een benoemde verzameling van opmaakopties. Als u een opmaakprofiel toepast, past u een hele groep van opmaken tegelijkertijd toe.
Tekens opmaken Tekens kunnen op vele verschillende manieren met behulp van de knoppen op de werkbalk Opmaak worden opgemaakt en met het paneel Teken van het paneel Eigenschappen van de Zijbalk. Niet alle knoppen zijn zichtbaar in de standaardinstallatie, maar u kunt de werkbalk aanpassen om de knoppen die u regelmatig gebruikt toe te voegen.
Genummerde lijsten of lijsten met opsommingstekens maken Er zijn meerdere manieren om opsommingslijsten te maken: • Gebruik AutoOpmaak, zoals hierboven beschreven. • Gebruik opmaakprofielen voor lijsten (nummering), zoals beschreven in het hoofdstuk 6, • Kennismaken met opmaakprofielen en Hoofdstuk 7, Werken met opmaakprofielen, in de Handleiding voor Writer.
Woorden afbreken U heeft verschillende keuzes met betrekking tot woordafbreking: laat Writer het automatisch doen (met behulp van zijn woordenboek voor woordafbreking), handmatig invoegen van voorwaardelijke afbreekstreepjes waar nodig of in het geheel geen woorden afbreken.
Afbeelding 20: Automatische woordafbreking aanzetten Woordafbrekingskeuzes kunnen ook worden ingesteld met behulp van Extra > Opties... > Taalinstellingen > Linguïstiek. In Opties, onderaan het dialoogvenster, scrolt u naar beneden, waar u de instellingen voor Woordafbreking terugvindt.
Tip Paginaopmaak is vaak eenvoudiger als u tekst-, object-, tabel- en sectiebegrenzingen laat zien in Extra > Opties... > LibreOffice > Vormgeving, evenals Einde-alinea, Tabs, Harde regeleinden en andere elementen in Extra > Opties... > LibreOffice Writer > Opmaakhulp. Welke methode voor lay-out te kiezen? De beste opmaakmethode is afhankelijk van hoe het uiteindelijke document eruit moet zien en welke soort informatie er in het document zal staan. Hier zijn een paar voorbeelden.
Voor een nieuwsbrief met een ingewikkelde opmaak, met twee of drie kolommen op één pagina en artikels die doorlopen van de ene naar de andere kolom, gebruikt u bij voorkeur paginaopmaakprofielen voor basisopmaak. Zet de artikelen in doorgelinkte kaders en veranker de illustraties t.o.v. de pagina. Om een document aan te maken met termen en vertalingen die naast elkaar moeten staan in wat lijkt op kolommen, kunt u een tabel gebruiken om de items bij elkaar te houden en zo kunt u in beide “kolommen” typen.
Afbeelding 22: Koptekstlabel boven het tekstgebied Nadat er een koptekst is aangemaakt, verschijnt er een pijl omlaag in de koptekstlabel. Klik op deze pijl om een contextmenu voor het werken met kopteksten te laten verschijnen (Afbeelding 23). Afbeelding 23: Koptekst-menu Om een koptekst op te maken kunt u het contextmenu, zoals in Afbeelding 23 wordt getoond, gebruiken of Opmaak > Pagina tabblad Koptekst. Beide methodes brengen u naar hetzelfde tabblad van het dialoogvenster Pagina-opmaakprofiel.
2) Plaats de cursor in de kop- of voettekst waar u het paginanummer wilt invoegen en klik Invoegen > Velden > Paginanummer. Het totaal aantal pagina's invoegen Om het totaal aantal pagina's in te voegen (zoals “pagina 1 van 12”): 1) Typ het woord “pagina” gevolgd door een spatie, dan het paginanummer invoegen, zoals hierboven beschreven. 2) Druk eenmaal op de spatiebalk en typ het woord “van” en een spatie, dan klikt u Invoegen > Velden > Aantal pagina's.
Afbeelding 24: Herstarten van het paginanummer na een handmatig paginaeinde Paginamarges wijzigen U kunt de paginamarges op drie manieren wijzigen: • Door gebruik te maken van de paginalinialen – snel en gemakkelijk, maar deze methode heeft geen precieze controle. • Door gebruik te maken van het dialoogvenster Pagina-opmaakprofiel – zo kunt u de • marges specificeren tot op twee cijfers na de komma. Het paneel Pagina van de Zijbalk gebruiken.
Afbeelding 25: De marges wijzigen Waarschuwing De kleine pijltjes op de liniaal (de grijze driehoekjes) worden gebruikt voor de inspringing van alinea's. Ze staan vaak op dezelfde plaats als de paginamarges en u moet dus opletten dat u de markering voor de marge verplaatst, niet de pijltjes. De dubbele pijlen, zoals in Afbeelding 25, zijn muisaanwijzers, getoond in de juiste positie, om margemarkeringen te verplaatsen.
Afbeelding 26: Voorbeelden van notities Kies Extra > Opties... > LibreOffice > Gebruikersgegevens voor het ingeven van de naam, die u wilt weergegeven, in het veld Auteur van de notitie of om deze te wijzigen. Als meer dan één persoon het document bewerkt, krijgt elke auteur automatisch een andere achtergrondkleur toegewezen. Als u met rechts op een notitie klikt, verschijnt er een contextmenu waarin u de huidige notitie, alle notities van dezelfde auteur of alle notities in het document kunt verwijderen.
Hoewel inhoudsopgaves uitgebreid kunnen worden aangepast in Writer, zijn vaak de standaardinstellingen alles wat u nodig heeft. Het maken van een eenvoudige inhoudsopgave is gemakkelijk: 1) Als u uw document maakt, gebruik de volgende alineaopmaakprofielen voor verschillende niveaus van koppen (zoals koppen voor hoofdstukken en secties): Kop 1, Kop 2, Kop 3 enzovoort. Deze zullen in de inhoudsopgave worden weergegeven. 2) Plaats de cursor waar u de inhoudsopgave wilt laten verschijnen.
Afdrukken Bekijk hoofdstuk 10, Afdrukken, exporteren en e-mailen in dit boek en hoofdstuk 5, Afdrukken, exporteren, faxen en e-mailen, in de Handleiding voor Writer voor details over het bekijken van pagina's vóór het afdrukken, afdrukopties selecteren, afdrukken in zwart/wit op een kleurenprinter, brochures afdrukken en andere mogelijkheden voor afdrukken.
Waarschuwing Een document met Wijzigingen bijhouden actief waarvan de wijzigingen niet worden weergegeven, geeft het document een wijzigingshistorie die niet door de huidige gebruiker opgemerkt worden. Inhoud die verwijderd of aangepast is, kan verwijderd worden. Hoewel dit een functie is, is het ook een beveiliging tegen het zichtbaar zijn van de documenthistorie. Velden gebruiken Velden zijn uiterst nuttige functies in Writer.
Hyperlinks gebruiken De eenvoudigste manier om een hyperlink naar een ander deel van hetzelfde document in te voegen, is door de Navigator te gebruiken: 1) Open het document dat de items bevat, waarnaar u de kruisverwijzing wilt maken. 2) Open de Navigator door op het pictogram te klikken, Beeld > Navigator te kiezen, op F5 te drukken of deze op de Zijbalk te openen. 3) Klik op de pijl naast het pictogram Sleepmodus en kies Als hyperlink invoegen.
waarnaar moet worden verwezen (bijvoorbeeld Kop of Afbeelding). U kunt dit tabblad geopend laten als u veel kruisverwijzingen invoegt. 3) Klik op het gewenste item in de lijst Selectie, dat alle items van het geselecteerde type weergeeft. In de lijst Een referentie invoegen, kiest u de gewenste opmaak. De lijst varieert afhankelijk van het type.
Afbeelding 29: Bladwijzer invoegen Hoofddocumenten gebruiken Hoofddocumenten worden doorgaans gebruikt voor de productie van lange documenten, zoals een boek, een proefschrift of een lang verslag; of wanneer verschillende mensen verschillende hoofdstukken of andere delen van het volledige document schrijven, zodat geen bestanden gedeeld hoeven te worden.
Writer biedt verschillende manieren om informatie in een formulier in te vullen, zoals selectievakjes, optie-knoppen, tekstvakken, keuzelijsten en keuzerondjes. Zie Hoofdstuk 15, Formulieren in Writer gebruiken in de Handleiding voor Writer.