SHARP EL-5120 PROGRAMOWALNY KALKULATOR NAUKOWY PROGRAMOWALNY KALKULATOR NAUKOWY EL-5120 INSTRUKCJA OBSŁUGI ROZDZIAŁ 1 PRZED PIERWSZYM UŻYCIEM ROZDZIAŁ 2 KLAWIATURA I WYŚWIETLACZ ROZDZIAŁ 3 INFORMACJE OGÓLNE ROZDZIAŁ 4 OBLICZENIA ROZDZIAŁ 5 OBLICZENIA STATYSTYCZNE ROZDZIAŁ 6 TRYB PODSTAWY N ROZDZIAŁ 7 ROZWIĄZYWANIE RÓWNAŃ ROZDZIAŁ 8 PROGRAMOWANIE ROZDZIAŁ 9 ZASTOSOWANIE KALKULATORA ZAŁĄCZNIK Kalkulator naukowy EL-5120 str.
ROZDZIAŁ 5: OBLICZENIA STATYSTYCZNE ...................... 56 SPIS TREŚCI ROZDZIAŁ 1: PRZED PIERWSZYM UŻYCIEM........................ 6 Pokrywa ochronna ........................................................................................ 7 Konserwacja kalkulatora............................................................................... 8 Przygotowanie kalkulatora do pierwszego użycia ........................................ 9 Tryby pracy ............................................................
ROZDZIAŁ 9: ZASTOSOWANIE KALKULATORA.............. 113 Fizyka ....................................................................................................... 114 Obliczenia statystyczne ............................................................................ 120 Budowa dróg............................................................................................. 123 Operacje handlowe................................................................................... 124 Zabawa i loteria ......
ROZDZIAŁ 1: Pokrywa ochronna PRZED PIERWSZYM UŻYCIEM Kalkulator dostarczany jest razem z pokrywą chroniącą klawiaturę, gdy nie jest ona używana. Pokrywa ochronna ............................................................................................ 7 Konserwacja kalkulatora .................................................................................. 8 Przygotowanie kalkulatora do pierwszego użycia......................................... 9 Zerowanie kalkulatora...............................
Konserwacja kalkulatora Przygotowanie kalkulatora do pierwszego użycia Aby zapewnić bezawaryjną pracę kalkulatora, należy stosować się do następujących zaleceń. Przed pierwszym użyciem kalkulatora należy go wyzerować i ustawić kontrast wyświetlacza. Nie należy nosić kalkulatora w tylnej kieszeni spodni, ponieważ przy siadaniu może dojść do jego uszkodzenia. Wyświetlacz został wykonany ze szkła i jest szczególnie wrażliwy na naprężenia. Kalkulator należy trzymać z dala od wysokich temperatur, np.
Tryby pracy Krótki przegląd Kalkulator EL-1520 obsługuje cztery tryby pracy, przeznaczone do wykonywania różnych operacji. Tryby te wybiera się z menu wyboru trybu (MODE SELECT). Niniejszy paragraf opisuje sposób wybierania danego trybu oraz czynności, jakie można w nim wykonać. W niniejszym paragrafie zamieszczony został krótki opis podstawowych operacji arytmetycznych kalkulatora i przedstawione zostały jego najważniejsze funkcje, np. tryb rozwiązywania.
1. Należy nacisnąć następujące przyciski: 2 [8] [x ] [÷] [√] [3] [−] [7] [×] [(−)] [1] [0] [•] [5] ● ● ● ● ● Edycja wyrażenia Znak „ / ” na wyświetlaczu oznacza operację [÷] (znak dzielenia), a znak „ ∗ ” oznacza operację [×] (znak mnożenia). Kalkulator został wyposażony w przycisk minus [−] do obliczania różnicy, oraz przycisk zmiany znaku [(−)] do wprowadzania liczb ujemnych. Wyrażenie „√3” wprowadza się w tej samej kolejności, jak przy równaniu zapisanym na kartce.
INS 3. Nacisnąć przyciski [2ndF] [DEL]. ● Spowoduje to zmianę trybu wprowadzania znaków z „nadpisywania” na „wstawianie”. ● Po naciśnięciu przycisku [2ndF] w dolnej części wyświetlacza powinien się pojawić symbol „2ndF”. Jeśli symbol ten się nie pojawi, to znaczy, że przycisk nie został naciśnięty wystarczająco szybko. ● Kształt pulsującego kursora informuje o wybranym trybie wprowadzania znaków. Trójkąt oznacza „tryb wstawiania”, a prostokątny kursor oznacza „tryb nadpisywania”. 4.
Wprowadzić wyrażenie, które zawiera zmienną R z ostatniego przykładu (teraz równą 8). Wykorzystanie trybu rozwiązywania równań Aby z tego samego wzoru lub równania algebraicznego otrzymać więcej jak jedno rozwiązanie, można wykorzystać opisaną niżej funkcję, służącą do upraszczania procesu obliczeń. PRZYKŁAD 2 Obliczyć powierzchnię koła o promieniu R. PRZYKŁAD Obliczyć objętość dwóch stożków. ! Wysokość 10 i promień 8 oraz " Wysokość 8 i promień 9. # 1.
3. Nacisnąć przyciski [1] [0], aby wprowadzić wysokość i następnie przejść do kolejnej zmiennej. ● Kalkulator poprosi o wprowadzenie wartości następnej zmiennej. ● Proszę zwrócić uwagę, że zmiennej R została już przypisana wartość 8. Kalkulator przywoła tę wartość. ● Strzałka ↑ przypomina o tym, że w równaniu tym zostały wykorzystane także wcześniejsze zmienne. 4. Nacisnąć przycisk [ENTER], aby zaakceptować liczbę z pamięci i następnie nacisnąć przycisk [SOLVE] , aby wyświetlić wynik.
3. Nacisnąć przycisk [ENTER], aby przejść do ekranu wprowadzania wartości zmiennych. ● Proszę zwrócić uwagę, że wartości przypisane zmiennym w ostatnim przykładzie zostaną przywołane i wyświetlone także i w tym równaniu. 7. Nacisnąć przycisk [QUIT], aby powrócić do ekranu wprowadzania wartości zmiennych. ● Teraz z pamięci przywołana zostanie również wartość zmiennej V. Zmienne zapamiętane w trybie rozwiązywania równań 8.
● Tryb podstawy N Wykonywanie operacji na liczbach dwójkowych, ósemkowych, dziesiętnych i szesnastkowych. W tym trybie można dokonać zamiany liczby z dowolnej podstawy do dowolnej innej podstawy liczbowej. ● Rachunek całkowy Rachunek całkowy wykonywany jest w oparciu o regułę Simpsona. ● Programowanie Kalkulator można zaprogramować, aby zautomatyzować wybrane procesy obliczeniowe. Programy można wykorzystać w trybie rzeczywistym oraz w trybie podstawy N. str.
Elementy sterujące i części kalkulatora Przyciski kalkulatora Wyświetlacz kalkulatora składa się z trzech wierszy, z których każdy składa się z 16 pozycji, oraz kilku symboli. Każdy 16-pozycyjny wiersz składa się z matrycy punktów (5 × 5 punktów na znak) dla każdego z 14 znaków oraz dwupozycyjnego wyświetlacza wykładnika.
Wyświetlacz Niniejszy kalkulator został wyposażony w wyświetlacz, składający się z trzech wierszy po 16 znaków. Na wyświetlaczu wyświetlana jest większość równań, ich rozwiązania oraz różne pozycje menu. Na wyświetlaczu pojawiają się również symbole, opisujące bieżący tryb pracy kalkulatora. Symbol BUSY wyświetlany jest, gdy kalkulator oblicza rozwiązanie. Symbole 2ndF, HYP lub ALPHA pojawiają się, gdy naciśnięty zostanie przycisk [2ndF], [HYP] lub [ALPHA].
ROZDZIAŁ 3: INFORMACJE OGÓLNE Priorytet ........................................................................................................... 29 Bezpośrednia logika algebraiczna (D.A.L).................................................. 29 Kolejność wykonywania operacji ................................................................ 30 Wykorzystanie nawiasów............................................................................ 30 Obliczanie .......................................................
Kolejność wykonywania operacji Poprawianie błędów Poniżej przedstawiona została kolejność, w jakiej kalkulator wykonuje operacje przy obliczaniu wyrażenia. Błędy można poprawiać na różne sposoby. Wybór używanych do tego celu przycisków zależy od rodzaju poprawianego błędu. Przyciski kursora Błędnie wprowadzone liczby można zmienić przy pomocy przycisków kursora. Obliczanie wykonywane jest w kolejności od ! do %. PRZYKŁAD Wprowadzić 123456 i następnie poprawić na 123459. 1.
2. Wprowadzić: [BS] [◄] [◄] [DEL] [ENTER] Menu ustawień Menu ustawień (SET UP) umożliwia zmianę jednostki kątowej, formatu wyświetlania liczb, formatu wyświetlania ułamków oraz formatu obliczeń statystycznych. Widok menu ustawień Tryby edycji Kalkulator udostępnia dwa tryby edycji: tryb nadpisywania oraz tryb wstawiania. Domyślnie aktywnym trybem edycji jest nadpisywanie. Tryb wstawiania można wybrać naciskając przycisk [INS] . Aktywny tryb edycji można rozpoznać po kształcie pulsującego kursora.
Format wyświetlania i liczba miejsc dziesiętnych (system stałoprzecinkowy, zmiennoprzecinkowy, notacja naukowa i techniczna) Aby przywołać menu FSE (z ang.: FixedScientific-Engineering), należy w menu ustawień nacisnąć przycisk [2] . W menu tym można wybrać cztery różne formaty wyświetlania liczb. Przy wprowadzaniu liczb wybór trybu wyświetlania nie ma znaczenia. Tryb wyświetlania ma wpływ wyłącznie na przedstawianie wyników. ● W pierwszym wierszu wyświetlany jest tytuł menu oraz aktywne ustawienie.
Pośrednie wykorzystanie zmiennych lokalnych Wykorzystanie pamięci Kalkulator został wyposażony w pamięć zmiennych globalnych (A − Z oraz θ), pamięć zmiennych lokalnych (maksymalnie dziewięć zmiennych lokalnych na równanie) oraz pamięć „ostatniego wyniku”, przechowującą wynik ostatniego obliczenia. Oprócz zmiennych globalnych w danym równaniu lub programie można wykorzystać również dziewięć zmiennych lokalnych.
4. Wprowadzić: 1.25 [EXP] –5 [STO] [VAR] [1] ● W odróżnieniu od zmiennych globalnych nie ma konieczności wprowadzania litery. Zmienną lokalną można określić przy pomocy samej cyfry od 1 do 9. Teraz można przesunąć strzałkę na wybraną zmienną i nacisnąć przycisk [ENTER]. Bezpośrednie wykorzystanie zmiennych W równaniu lub w programie można bezpośrednio wykorzystać zarówno zmienne globalne jak i zmienne lokalne.
Wykorzystanie pamięci „ostatniego wyniku” W pamięci „ostatniego wyniku” (ANS) kalkulator zawsze przechowuje ostatni wynik obliczenia, który zamieniany jest po każdym naciśnięciu przycisku [ENTER]. Ostatni wynik można przywołać i wykorzystać w następnym przykładzie. Zerowanie kalkulatora Aby wyzerować całą pamięć oraz wszystkie zmienne i dane, lub gdy kalkulator nie reaguje na naciśnięcia przycisków (nawet na naciśnięcie przycisku [ON] ), należy nacisnąć przełącznik RESET, umieszczony z tyłu kalkulatora.
ROZDZIAŁ 4: Tryb rzeczywisty Tryb rzeczywisty wykorzystywany jest do normalnych obliczeń. Udostępnia on największą liczbę funkcji. Wiele funkcji opisanych w niniejszym rozdziale dostępnych jest również w innych trybach pracy. OBLICZENIA Tryb rzeczywisty ............................................................................................. 43 Liczba Pi ..................................................................................................... 43 Wykorzystanie ułamków.......................
Wykorzystanie ułamków Funkcje potęgowe Obliczenia można wykonywać na liczbach dziesiętnych oraz na ułamkach mieszanych lub niewłaściwych. Przy pomocy przycisków [x ] , [y ] , [√] , [ √] oraz wykonywać normalne obliczenia potęgowe i pierwiastkowe. Wprowadzanie i zamiana ułamków W poniższej tabeli opisane zostało wykorzystanie wymienionych przycisków do obliczeń potęgowych i pierwiastkowych. 3 Aby wprowadzić ułamek właściwy (np. ½) lub ułamek niewłaściwy (np. /2), najpierw należy wprowadzić licznik.
Funkcje logarytmiczne i wykładnicze x Funkcje trygonometryczne x Przy pomocy przycisków [log], [ln], [10 ] oraz [e ] można obliczać logarytmy zwykłe (o podstawie 10), logarytmy naturalne (o podstawie e) oraz wartości wykładnicze (operacje odwrotne do logarytmowania). Kalkulator umożliwia obliczanie funkcji trygonometrycznych i funkcji odwrotnych do nich w stopniach, radianach i gonach (gradach). W poniższej tabeli opisane zostało wykorzystanie wymienionych przycisków.
Odwrotne funkcje trygonometryczne -1 -1 Funkcja modyfikacji -1 Przyciski [sin ] , [cos ] oraz [tan ] służą do obliczania arcus sinusa, arcus kosinusa i arcus tangensa danej liczby. Wynik jest zawsze najmniejszym (dodatnim lub ujemnym) kątem z sinusem, kosinusem lub tangensem, odpowiadającym tej liczbie. Przed wykonaniem obliczenia należy ustawić jednostkę kątową. Wszystkie wyniki obliczeń kalkulator zapisuje wewnętrznie w notacji naukowej z 12 miejscami na mantysę.
Liczby losowe Funkcje menu matematycznego Poza funkcjami przycisków (pierwsza i druga funkcja przycisków) kalkulator udostępnia użytkownikowi także dalsze funkcje. Dostęp do tych funkcji umożliwia menu matematyczne. Każdy tryb pracy kalkulatora posiada swoje własne menu. W trybie rzeczywistym w menu dostępne są następujące funkcje. Wartości bezwzględne, liczby całkowite oraz części ułamkowe liczb Nacisnąć przycisk [MATH] , aby przywołać pierwszą stronę menu matematycznego.
Liczby pseudolosowe (listy liczb losowych) Silnie, kombinacje i permutacje Kalkulator dysponuje 999 listami liczb losowych (o numerach od 0.001 do 0.999). Listy te są identyczne w każdym kalkulatorze, a ich numery można wymieniać z użytkownikami innych kalkulatorów serii EL5120. Nacisnąć przyciski [MATH] [▼], aby przywołać drugą stronę menu matematycznego. Naciskając przycisk [1], [2] lub [3] na tej stronie, można wybrać odpowiednio funkcję silni, kombinacji lub permutacji.
Zamiana stopni na DMS i odwrotnie Zamiana współrzędnych biegunowych na współrzędne prostokątne i odwrotnie. Nacisnąć przyciski [MATH] [▼] [▼], aby przywołać trzecią stronę menu matematycznego. Naciskając na tej stronie przycisk [1] lub [2] można wybrać funkcję zamiany jednostek kątowych na stopnie (notacja dziesiętna) lub na DMS (notacja seksagesymalna w stopniach, minutach i sekundach). Nacisnąć przyciski [MATH] [▼] [▼], aby przywołać trzecią stronę menu matematycznego.
ROZDZIAŁ 5: Obliczenia statystyczne OBLICZENIA STATYSTYCZNE W trybie rzeczywistym można wykonywać obliczenia statystyczne z jedną lub dwiema zmiennymi. Obliczenia statystyczne.................................................................................. 57 Menu obliczeń statystycznych....................................................................... 58 Wygląd menu.............................................................................................. 58 Wybór rodzaju obliczeń ............
Menu obliczeń statystycznych Wprowadzanie i korekta danych Operacje statystyczne wybiera się z menu obliczeń statystycznych. Wcześniej należy jednak wprowadzić dane do obliczeń (zobacz paragraf „Wprowadzanie i korekta danych”). Dane statystyczne dla operacji z jedną lub dwiema zmiennymi wprowadza się w taki sposób, w jaki zazwyczaj zapisuje się je na kartce papieru, tzn. jedna wartość, druga wartość, itd.. Zamiast powtarzać wprowadzanie identycznych wartości, można także wprowadzić dane z wagą (tj.
Korekta danych Obliczenia statystyczne z jedną zmienną Kalkulator nie zapisuje liczb do obliczeń statystycznych w takiej postaci, w jakiej zostały one wprowadzone, tylko po ich wprowadzeniu rozdziela je do rejestrów statystycznych (np. X , Σx, sx, n, itd.). Dzięki temu można wprowadzić prawie nieograniczoną liczbę wartości próbek, nie można jednak powrócić, aby skontrolować lub poprawić wybrane próbki. STAT x x z wagą (x, y) (x, y) z wagą [CD] [,] 2 [CD] [,] 67 [CD] [,] 26 [,] 2 [CD] 1.
2. Wprowadzić następujące dane: 30 [DATA] 40 [DATA] 50 [,] 4 [DATA] 60 [,] 5 [DATA] 70 [,] 8 [DATA] 80 [,] 9 [DATA] 90 [,] 5 [DATA] 100 [,] 2 [DATA] ● Obliczenia statystyczne z dwiema zmiennymi W tym trybie obliczeń statystycznych można otrzymać wartości y , sy, σy, 2 Σy, Σy i Σxy, oraz wszystkie wyniki z trybu obliczeń statystycznych z jedną zmienną. Wprowadzanie danych do obliczeń z dwiema zmiennymi Na wyświetlaczu można sprawdzić, czy zostały wprowadzone wszystkie 35 wartości (n = 35).
● 2. Wprowadzić następujące dane: 274 [,] 120 [DATA] 529 [,] 229 [DATA] ... 799 [,] 369 [DATA] 273 [,] 167 [DATA] ● ● ● Na wyświetlaczu można sprawdzić, czy zostały wprowadzone wszystkie 10 rekordów danych (n = 10). Regresja liniowa W przypadku regresji liniowych współczynnik korelacji r wskazuje zależność ilościową pomiędzy obiema zmiennymi x i y. Reprezentuje on tym samym miarę tej próbki dla odchylenia względem prostej.
Funkcja Naciskane przyciski Punkt przecięcia (a) [STAT] [▼] [▼] [1] [ENTER] Współczynnik kątowy (b) [STAT] [▼] [▼] [2] [ENTER] Współczynnik korelacji (r) [STAT] [▼] [▼] [3] [ENTER] Wartość szacunkowa dla x’ (przy założeniu, że y = 500) Wartość szacunkowa dla y’ (przy założeniu, że x = 2000) str. 66 Wynik ROZDZIAŁ 6: TRYB PODSTAWY N Obliczenia w trybie podstawy N .....................................................................68 Wybór podstawy liczbowej .......................................
Wybór podstawy liczbowej Obliczenia w trybie podstawy N Tryb podstawy N umożliwia wykonywanie obliczeń na liczbach binarnych (o podstawie 2), ósemkowych (o podstawie 8), dziesiętnych (o podstawie 10) oraz szesnastkowych (o podstawie 16) z wykorzystaniem czterech podstawowych operacji arytmetycznych oraz operacji logicznych. Aby wybrać tryb podstawy n, należy nacisnąć przyciski [MODE] [2]. W trybie dwójkowym jedynymi aktywnymi przyciskami liczbowymi są cyfry 0 oraz 1.
Wykorzystanie operacji NOT oraz NEG Operacje logiczne Tryb podstawy N umożliwia wykonywanie sześciu operacji logicznych: AND, OR, NOT, NEG, XOR oraz XNOR. Ponieważ maksymalna liczba pozycji w trybie binarnym wynosi 16, wyniki operacji NOT oraz NEG przedstawiane są na wyświetlaczu w takiej postaci jak w poniższej tabeli. Operację logiczną należy podać przed wprowadzeniem argumentu operacji.
Operacje logiczne na liczbach ósemkowych, dziesiętnych oraz szesnastkowych ROZDZIAŁ 7: Wszystkie sześć operacji logicznych – AND, OR, NOT, NEG, XOR oraz XNOR − można wykonywać w trybie ósemkowym, dziesiętnym lub szesnastkowym tak samo jak w trybie dwójkowym. Przy wprowadzaniu liczb kalkulator dokonuje ich automatycznej zamiany na postać dwójkową i w takiej postaci wykonuje wybraną operację logiczną. Wyniki zamieniane są do pierwotnego formatu i wyświetlane są na wyświetlaczu.
Uwaga: Metody rozwiązywania Istnieją trzy metody obliczania niewiadomych: tryb rozwiązywania równań, funkcja rachunku całkowego raz tryb rozwiązywania. W poniższej tabeli przedstawiony został krótki przegląd tych trzech metod. Metoda Opis Tryb rozwiązywania równań Rozwiązywanie równania w postaci: niewiadoma zmienna = wyrażenie. Przy czym wyrażenie musi zawierać niewiadomą zmienną.
Edycja równania Tryb rozwiązywania równań W trybie rozwiązywania równań można uzyskać różne rozwiązania przez wprowadzenie różnych wartości do tego samego równania algebraicznego lub do tego samego wyrażenia. Edycję równania wykonuje się w taki sam sposób, jak zostało to już opisane przy okazji omawiania trybu rzeczywistego. W trakcie wprowadzania i edycji zmiennych naciśnięcie przycisku [QUIT] powoduje powrót do normalnego ekranu. Aby wybrać tryb rzeczywisty, należy nacisnąć przyciski [MODE] [1] .
Rozwiązywanie równania z różnymi zmiennymi PRZYKŁAD Obliczyć powierzchnię S = ½ bc sin A, jeśli: # b = 3, c = 5 oraz A = 90° (DEG) $ b = 3, c = 5 oraz A = 45° (DEG) % b = 4, c = 5 oraz A = 45° (DEG) 5. Wprowadzić: 3 [ENTER] 5 [ENTER]. ● Strzałka ↑ oznacza, że to jest ostatnia zmienna. ● Przy pomocy przycisku [▲] można sprawdzić wprowadzone wartości zmiennych. 6. Nacisnąć przyciski [▲] [▲] [SOLVE]. ● Jak widać, przycisk [SOLVE] nie musi zostać naciśnięty na końcu grupy zmiennych.
Edycja wyrażenia Funkcja rachunku różniczkowego Niniejszy kalkulator wykonuje obliczenia całkowe w oparciu o regułę Simpsona (obliczanie powierzchni ograniczonej krzywą oraz osią x). Zobacz paragraf „Metody rozwiązywania” w niniejszym rozdziale. Aby wybrać tryb rzeczywisty, należy nacisnąć przyciski [MODE] [1]. Funkcja rachunku różniczkowego Wprowadzanie i obliczanie równania Należy wykonać następującą procedurę: 1. Wprowadzić wyrażenie ze zmienną X. 2. Nacisnąć przycisk [∫ dx = ?] . 3.
Rozwiązywanie równania z różnymi wartościami PRZYKŁAD 5 ( Przy korzystaniu z funkcji rachunku całkowego należy wziąć pod uwagę kilka istotnych punktów. 1. Obliczenia można przerwać w dowolnej chwili przez naciśnięcie przycisku [QUIT]. ) Obliczyć ∫−1 x + X + 10 dx 3 Ważne wskazówki 2. Przed przystąpieniem do wprowadzana równania należy wybrać właściwą jednostkę kątową. x 1. Wprowadzić: [x] [y ] 3 [+] [x] [+] 10 ● Wprowadzić równanie w standardowy sposób.
Tryb rozwiązywania Edycja równania W trybie rozwiązywania kalkulator może obliczyć dowolną zmienną w danym równaniu. Edycję równania wykonuje się w taki sam sposób, jak zostało to opisane przy okazji omawiania trybu rzeczywistego. Gdy wyświetlany jest wynik, naciśnięcie przycisku [QUIT] powoduje przywołanie ekranu wprowadzania i edycji zmiennych. Aby powrócić do równania, należy nacisnąć przycisk [QUIT] . Wybór trybu pracy W celu wybrania trybu rozwiązywania należy nacisnąć przyciski [MODE] [3] .
Rozwiązywanie równania W celu rozwiązania równania w trybie rozwiązywania należy wprowadzić kompletną prawą i lewą stronę tego równania. PRZYKŁAD Przy wykorzystaniu następującego równania należy zamienić wartość 35,8 °C na stopnie Fahrenheita (F) oraz wartość 212 °F na stopnie Celsjusza (C). 9 F = C+ 32 5 1. Wprowadzić: [F] [=] 9 [a/b] 5 [×] [C] [+] 32 ● Równanie należy wprowadzić kompletnie.
Ważne wskazówki Zapisywanie, wczytywanie i kasowanie równań Przy korzystaniu z trybu rozwiązywania należy wziąć pod uwagę kilka istotnych punktów. Równania wprowadzone w trybie rzeczywistym (funkcja rozwiązywania równań lub funkcja rachunku całkowego) można zapisać do pliku EQTN FILE. Równania wprowadzone w trybie rozwiązywania można zapisać do pliku SOVER FILE. W obu wymienionych trybach procedura zapisywania, wczytywania i kasowania równań jest taka sama. 1.
3. Po wprowadzeniu nazwy należy nacisnąć przycisk [ENTER]. ● Kalkulator powróci do wyświetlania ekranu widocznego na wyświetlaczu przed naciśnięciem przycisku [FILE]. ROZDZIAŁ 8: PROGRAMOWANIE Wczytywanie i kasowanie równania Procedura wczytywania i procedura kasowania równania z pamięci jest taka sama. Przy kasowaniu kalkulator poprosi jednak o potwierdzenie zamiaru wykonania tej operacji. Aby wczytać lub skasować równanie należy postępować w następujący sposób: 1.
Uwaga: Programowanie Kalkulator można zaprogramować w celu automatyzacji prostych lub złożonych obliczeń. Programy można wykorzystywać w trybie rzeczywistym oraz w trybie podstawy N. W trybie rzeczywistym można wykonywać normalne operacje matematyczne i statystyczne. W trybie podstawy N można wykonywać operacje logiczne oraz wykonywać obliczenia na liczbach szesnastkowych, dziesiętnych lub dwójkowych. W celu wybrania trybu programowania (PROGRAM MODE) należy nacisnąć przyciski [MODE] [4].
Zmienne Tworzenie nowego programu Za każdym razem przy tworzeniu nowego programu kalkulator automatycznie zapisuje go pod wcześniej wybraną dla niego nazwą. Nie ma potrzeby oddzielnego zapisywania programu. Aby utworzyć nowy program, należy postępować w następujący sposób.: 1. Po wybraniu trybu programowania należy nacisnąć przycisk [2], aby rozpocząć wprowadzanie programu. ● Na tym ekranie przycisk [1] wybiera tryb rzeczywisty, a przycisk [2] wybiera tryb podstawy N. 2.
Przy odrobinie wprawy pisanie programów dla tego kalkulatora wkrótce nie będzie stanowić dla Państwa żadnego problemu. 3. Uruchamianie programu. Postępowanie PRZYKŁAD Utworzyć prosty program, który prosi o wprowadzenie podstawy (B1) oraz wysokości (H1) trójkąta i w oparciu o wymienione wielkości oblicza powierzchnię (A) tego trójkąta. Obliczyć powierzchnię tego trójkąta przy podstawie równej 4 jednostki i wysokości równej 3 jednostki. Powrócić do ekranu trybu programowania.
Rozkazy programu Polecenie Opis WAIT Powoduje zatrzymanie wykonywania programu przez podaną tutaj liczbę sekund. Maksymalna liczba sekund wynosi 255. Gdy użytkownik nie wprowadzi liczby sekund, to program zostanie zatrzymany do momentu naciśnięcia przycisku. W czasie oczekiwania na wyświetlaczu widoczny jest symbol BUSY. WAIT 5 WAIT FF(HEX) WAIT 1010(BIN) Wprowadza komentarz. Wiersz ten nie ma żadnego wpływu na wykonywanie programu, umożliwia jedynie jego komentowanie.
Rozgałęzienia, podprogramy Polecenie Nacisnąć przyciski [COMMAND] [▼], aby przywołać drugą stronę menu rozkazów. ● Aby wybrać rozkaz LABEL, CLRT, IF, GOTO, GOSUB lub RETURN, należy nacisnąć odpowiednio przycisk [1], [2], [3], [4], [5] lub [6]. Polecenie Opis LABEL Oznacza punkt docelowy dla rozkazu rozgałęzienia (GOTO lub GOSUB). Każda etykieta może składać się z maks. siedmiu znaków i musi być unikatowa (tzn. dana etykieta może zostać użyta w programie nie więcej niż jeden raz).
Równania i nierówności Rozkazy obliczeń statystycznych Wyrażenie te wykorzystuje się do określania warunków dla polecenia IF. Tworzą one podstawy pętli i warunkowych rozgałęzień programu. „Symbol równa się [=]” można wykorzystać także do zmiany wartości zmiennej. W trybie programowania rozkazy obliczeń statystycznych można wykorzystywać tylko w połączeniu z trybem rzeczywistym. Po wybraniu trybu podstawy N menu obliczeń statystycznych nie będzie dostępne.
Edycja programu Komunikaty błędów W trybie programowania należy nacisnąć przycisk [3], aby uaktywnić tryb edycji. Następnie należy wybrać program do edycji i nacisnąć przycisk [ENTER]. Jeśli przy wykonywaniu programu pojawią się problemy, kalkulator pokaże komunikat błędu i przejdzie bezpośrednio do wiersza, który wywołał błąd. W ten sposób można w prosty sposób rozpoznawać błędy w programie.
Przykłady programów Wiersz programu Programy te należy wykonać w celu przećwiczenia programowania kalkulatora. W niniejszym paragrafie przedstawione zostały różne tryby programowania, polecenia, pętle oraz warunkowe rozgałęzienia.
2. Wprowadzić następujący program.
Wszystko ma swoje dwie strony W przypadku programu dla trybu podstawy N można wykorzystać funkcje zamiany oraz operacje logiczne. Poniżej zamieszczony został prosty program dla trybu podstawy N, służący do zamiany liczby dziesiętnej na postać dwójkową, ósemkową oraz szesnastkową. 1. Wprowadzić: [MODE] [4] [2] [2] NBASE [ALPHA] [ENTER] ● Spowoduje to utworzenie programu o nazwie „NBASE” w trybie podstawy N. 2. Wprowadzić następujący program.
ROZDZIAŁ 9: Kasowanie programów Dopóki starcza pamięci, można tworzyć dowolnie dużo programów. Aby uzyskać miejsce na nowe programy, należy skasować stare. Programy kasuje się w następujący sposób. ZASTOSOWANIE KALKULATORA Fizyka ..............................................................................................................114 Orbita geosynchroniczna...........................................................................114 Wiesz, ile jest gwiazd na niebie?..............................
Wybrać tryb rozwiązywania równań i wprowadzić równanie. Fizyka Orbita geosynchroniczna Orbita zamknięta satelity poruszającego się wokół Ziemi nazywana jest orbitą geosynchroniczną, jeśli jego czas obiegu pokrywa się z czasem obrotu Ziemi wokół własnej osi. 5. Skontrolować, czy równanie na wyświetlaczu jest poprawne i nacisnąć przycisk [ENTER]. ● Kalkulator wybierze zmienną globalną T.
Wiesz, ile jest gwiazd na niebie? W tym przypadku M2 = 2,89. Pozorna jasność gwiazdy mówi nam, jak jasna jest gwiazda na niebie. Wartość tę określa się na podstawie jej odległości od Ziemi oraz jej jasności. Wprowadzić: [MODE] [1] [CA] [SET UP] x [2] [1] [QUIT] [10 ] [(] 0,4 [×] [(] 4.8 [-] 2.89 [)] [)] [ENTER]. Ponieważ gwiazdy oglądane są z różnych odległości, wartości ich jasności dla celów porównawczych należałoby unormować.
Rozpad substancji promieniotwórczych 14 Radiowęgiel (węgiel-14, C) jest występującym w naturze izotopem promieniotwórczym węgla, który odgrywa rolę przy datowaniu radiowęglowym. Ponieważ węgiel-14 rozpada się w stałych odstępach czasu, można w ten sposób określić wiek niegdyś żywych organizmów, mierząc pozostałe w nich 14 ilości pierwiastka C.
Oczekiwaną liczbę egzemplarzy każdego rodzaju kwiatów (Fi) można obliczyć przez pomnożenie oczekiwanego udziału danego rodzaju kwiatów przez całkowitą liczbę kwiatów. Obliczenia statystyczne Test chi kwadrat 2 Test chi kwadrat (χ ) porównuje dane próbki ze statystyczną hipotezą (rozkład prawdopodobieństwa). Podaje on miarę zgodności tej próbki z hipotezą i służy do skalowania danych (funkcja dyskretna). Dane są wynikami obserwacji w różnych kategoriach.
2 6. Wprowadzić [(] 125 [−] [P] [)] [x ] [÷] 2 [P] [DATA] [(] 40 [−] [Q] [)] [x ] [÷] 2 [Q] [DATA] [(] 42 [−] [R] [)] [x ] [÷] 2 [R] [DATA] [(] 12 [−] [S] [)] [x ] [÷] [S] [DATA] Budowa dróg Kąt i nachylenie PRZYKŁAD Dwóch znajomych spiera się o to, który z nich mieszka przy bardziej stromej ulicy. Jeden z nich dowiedział się w miejskim urzędzie ds. budowy dróg, że jego ulica budowana była przy spadku 35%. Drugi zmierzył kąt swojej ulicy i otrzymał 20 stopni.
Operacje handlowe Odsetki bankowe Do ustalenia przyszłej wartości inwestycji przy ustalonej stopie procentowej służy następujący wzór: 3. Wprowadzić: 0.09 [÷] 4 [ENTER] 4 [×] 4 [ENTER] [5000] [ENTER] ● Aby wprowadzić wartości dla zmiennych N, I oraz P (wyniki obliczeń dla n oraz i oraz bieżąca wartość inwestycji). 4. Nacisnąć przycisk [SOLVE].
Ładny kąsek Zabawa i loteria Loteria PRZYKŁAD Brunhilda poszła do dentysty i spędziła u niego na fotelu 25 minut. Rachunek wyniósł 93.50 DM. Ile wynosi odpowiednik płacy godzinowej tego dentysty? PRZYKŁAD Na loterii państwowej można grać na dwa sposoby: należy w dowolnej kolejności trafić sześć liczb od 1 do 50; w drugim przypadku należy trafić pięć liczb od 1 do 35, jednak tym razem podając je we właściwej kolejności. W której loterii mamy większe szanse? Wprowadzić: [MODE] [1] [CA] 93. 50 [÷] 0.
Obliczenia z wykorzystaniem pamięci ZAŁĄCZNIK Opłacalne przychody Wymiana baterii .............................................................................................130 Czas wymiany baterii ................................................................................130 Instalowanie baterii....................................................................................130 Menu opcji ......................................................................................................
Wymiana baterii Niniejszy kalkulator do zasilania wykorzystuje jedną baterię litową. Informacja o możliwości utraty danych Przy wymianie baterii kasowana jest cała zawartość pamięci. Skasowanie pamięci może mieć miejsce także w sytuacji, gdy kalkulator zostanie uszkodzony lub był naprawiany. Aby uniknąć utraty informacji w wyniku nieprzewidzianego skasowania zawartości pamięci, należy bezwzględnie sporządzać pisemne kopie wszystkich najważniejszych danych. 4.
● Menu opcji Menu opcji służy do ustawiania kontrastu wyświetlacza, kontroli pamięci oraz kasowania danych. Liczby wyświetlane poniżej napisów EQTN, SOLV oraz PROG odnoszą się do liczby równań lub programów zapisanych w trybie rzeczywistym, trybie rozwiązywania oraz trybie programowania. W paragrafie „Wykorzystanie pamięci” w Załączniku zamieszczony został wyczerpujący opis wykorzystania pamięci niniejszego kalkulatora. Ekran opcji Aby przywołać menu opcji, należy nacisnąć przycisk [OPTION].
Komunikaty błędów Poniżej zamieszczona została tabela z najważniejszymi komunikatami błędów oraz zalecane czynności, jakie należy wykonać, aby usunąć błąd. Numer błędu 01 02 Komunikat błędu Przyczyna oraz rozwiązanie 24 LINE TOO LONG (za długi wiersz) Upewnić się, że wiersz, który spowodował błąd, składa się z mniej jak 160 znaków. 30 SYNTAX (błąd składni) Upewnić się, że w funkcji, której dotyczy ten komunikat, zastosowana została właściwa składnia.
Użyteczne wskazówki odnośnie funkcji rachunku całkowego Kalkulator wykonuje rachunek całkowy w oparciu o regułę Simpsona. Z tego względu może on potrzebować trochę czasu, zanim przeprowadzi wszystkie obliczenia i wyświetli wynik. Cechą reguły Simpsona jest to, że otrzymane przy jej użyciu wyniki mogą zawierać znaczące błędy.
Zakresy wartości szacunkowych Zmiana zakresu wartości szacunkowych Po próbie wykonania obliczenia w oparciu o bieżącą wartość zmiennej niewiadomej (lub 0, gdy zmienna ta nie ma jeszcze przypisanej wartości) zgodnie z zakresem dla wartości szacunkowych zostanie wybrana nowa początkowa wartość szacunkowa. Domyślne ustawienie tego zakresu wynosi – 10 10 1×10 do +1×10 . Zakres ten można jednak zmienić, naciskając przycisk [RANGE] i ustawiając inne granice dla a i b (np.
Równania trudne do rozwiązania Informacje techniczne Niektóre równania trudno jest rozwiązać w oparciu o metodę Newtona, ponieważ albo styczne wykorzystane do przybliżenia rozwiązania zbyt wolno „iterują” do właściwego rozwiązania, albo nie „iterują” one w ogóle. Przykłady takich równań mają x np. zbyt silne nachylenie (np. y = 10 − 5), są funkcjami cyklicznymi (np. sin x), funkcjami 3 2 z przegięciem krzywej (np. x - 3x + x + 5) Rozwiązanie funkcji y = 10x – 5 dla y = 0.
Funkcja/funkcje x y Zakres 100 y > 0: −1 × 10 y = 0: 0 < x < 1 × 10 > x log y < 100 Funkcja/funkcje NEG 100 0 ≤ x ≤ 0111111111111111 y < 0, gdzie x jest liczbą całkowitą lub 1/x jest liczbą nieparzystą x √y 100 < x log | y | < 100 100 < (1/x) log y < 100 (x ≠ 0) (x ≠ 0): −1 × 10 y > 0: −1 × 10 y = 0: 0 < y < 1 × 10 100 sinh x, cosh x, tanh x -1 sinh x −1 × 10 |x|<1 tanh x √x 2 x -1 →rθ 2 tryb obliczeń statystycznych 0 ≤ x < 1 × 10 50 | x | < 1 × 10 | x | < 1 × 10 n! 0 ≤
Funkcja/funkcje y , sy, σy r Zakres Te same zakresy jak dla odpowiednio x , sx oraz σx n>0 50 50 | Σx | < 1 × 10 , | Σy | < 1 × 10 (∑ x )2 0 ≤ ∑ x2 − n ∑ xy − 2 ∑ y 2 − (∑ y ) n < 1 × 10100 ∑x∑y 100 < 1 × 10 n Σxy − Dla wszystkich funkcji każda zmienna globalna wykorzystuje jeden bajt (jeden znak) a każda zmienna lokalna 8 bajtów.
Lista funkcji Tryb rzeczywisty W poniższej tabeli zamieszczone zostały wszystkie funkcje kalkulatora EL-5120.
Dane techniczne Model: EL-5120 Typ wyświetlacza: [14 znaków i 2 wykładniki] × 3 wiersze Znaki matrycy: 5 × 5 punktów na znak System obliczeń: Bezpośrednia logika algebraiczna (z funkcją ustawiania priorytetu działań) Liczba wyświetlanych cyfr: Dziesięć cyfr mantysy i dwie cyfry wykładnika Liczba cyfr używana w Pojemność pamięci: 1211 bajtów (obszar użytkownika) Zasilanie: Jedna bateria litowa (CR-2025) Automatyczne wyłączanie: Po upływie ok.
SHARP ELECTRONICS GmbH Oddział w Polsce 02-844 Warszawa, ul.
