Gebruikershandleiding WinGPS 5 Navigator 2013 Uw routeplanner aan boord Geschreven voor versie 5.13.1.1 van 20 juni 2013 wijzigingen voorbehouden © Stentec Software, 25 juni 2013 WinGPS 5 Navigator is uitsluitend bedoeld als hulpmiddel voor navigatie aan boord. Gewaarschuwd wordt om de gegevens uit het programma nooit als enige bron van informatie voor navigatie te gebruiken, maar alle beschikbare informatie uit uw omgeving hiervoor te gebruiken.
Gebruikershandleiding WinGPS 5 Navigator 2013 – © Stentec Software 2013 2
Gebruikershandleiding WinGPS 5 Navigator Samenvatting Door het lezen van deze handleiding en het oefenen in simulatie-mode leert u WinGPS 5 Navigator volledig gebruiken. De handleiding is daarom geschreven als een workshop en is opgebouwd uit kleine, ook los te lezen instructies, voorzien van achtergrond informatie. Nieuw in versie 5 is het plannen van een route over zowel open water als het vaarwegennetwerk van Nederland en omringende landen.
Inhoudsopgave Inleiding Uw navigatielaptop aan boord 1. Systeemeisen en aanbevelingen 2. Installatie en gebruikersrechten 3. Wat staat er op de WinGPS 5 Navigator CD? 4. Uw navigatielaptop zelf installeren 5. De GPS-ontvanger 6. Digitale kaarten voor de watersport 7. De juiste plaats voor laptop en GPS aan boord 8. Stroomvoorziening en energiebesparing 9. Goed zeemanschap Basisnavigatie met WinGPS 5 Navigator 10. Het menu leren kennen 11. Grib-files weersvoorspelling 12. Oefenen in simulatiemode 13.
Inleiding WinGPS 5 Navigator is speciaal gemaakt voor routeplanning en GPS-navigatie op uw pc of laptop aan boord, waarop meestal via een USB poort een GPS aangesloten wordt. Met navigatie wordt bedoeld: het plannen van een reis, het uitzetten van een veilige route, het precies oriënteren waar u bent en het vastleggen van uw reis in een elektronisch logboek.
Uw navigatielaptop aan boord 1. Systeemeisen en aanbevelingen • • • • • • • • WinXP (SP2), Vista, Win7 of Win8 Iedere moderne Windows laptop, netbook of Win7/8 tablet voldoet. Scherm minimaal 1024*600 pixels bij voorkeur met anti-reflective coating, zodat het ook in zonlicht goed afleesbaar is. Een pixel aantal van 800*600 kan ook, maar wordt niet aanbevolen. Een scherm met hoge resolutie geeft meer overzicht en is vaak helderder.
4. Uw navigatielaptop zelf installeren Uw laptop dient optimaal te worden ingesteld. Klik met de rechtermuisknop op bureaublad bij eigenschappen/instellingen en loop het volgende na: • Zet de beeldschermresolutie maximaal en de kleuren op 16 of 32 bit. • Zet schermbeveiliging uit en bij energie op minimaal energiegebruik. Aan de hand van een voorbeeld wordt het installeren van WinGPS 5, compleet met enkele kaartensets en een USB GPS-muis, duidelijk gemaakt.
WinGPS 5 Navigator - Stop de CD erin en de set-up start automatisch - Geef naam en licentiecode op druk meermaals op volgende voor installeren. - Na installatie dient WinGPS 5 navigator te worden geactiveerd. Dit is het aanmelden bij onze webserver en dient als kopieerbeveiliging. Net als de DKW2 kaartensets mag u WinGPS 5 Navigator voor 2 systemen activeren. Bij aankoop heeft u nog een 3de reserve activatiemogelijkheid gekregen. Kies bij voorkeur voor Online activatie met username en password.
Als laatste dient U de USB GPS Muis te installeren en in te stellen 1. Installeer het stuurprogramma van de USB GPS muis door het Prolific driver set-up programma te openen. Dit staat ingepakt op de CD bij drivers, maar is ook te verkrijgen via onze GPS-freeware pagina. Heb even geduld als u op OK drukt. Als het goed is verschijnt de mededeling als ‘Driver already succesfully installed’. 2.
5. De GPS-ontvanger WinGPS 5 Navigator ondersteunt alle NMEA183 compatible GPS-ontvangers die de volgende berichten kunnen versturen: GGA, GLL, GSA, GSV, RMC, VTG. Als u in uw GPS bij Interface of NMEA kunt kiezen zet dan RMC aan in plaats van GLL en VTG. Zie bijlage 3 voor een beschrijving van deze NMEA-berichten welke u na het starten van de communicatie kunt bekijken met de NMEA-monitor. Tegenwoordig staat een (muis-)GPS meestal op een USB-poort geïnstalleerd of via een USB to Serial interface kabel.
6. De juiste plaats voor laptop en GPS aan boord Voor de plaatsing van een laptop heeft iedere schipper zo zijn eigen oplossing, afhankelijk van zijn schip en vaargebied. Ideaal is als u vanuit de stuurstand het beeldscherm van uw laptop goed kunt aflezen. Als uw laptop bijvoorbeeld op de kaartentafel staat, is een tweede scherm bij uw stuurstand aan te bevelen. Er zijn waterdichte, daglicht en touchscreen schermen te koop, zoals in kaartenplotters worden toegepast.
7. Stroomvoorziening en energiebesparing Op de eigen accu houdt de laptop het mogelijk niet meer dan een paar uur vol. Netbooks gaan vaak twee maal langer mee. Via een 12/24 naar 230 omvormer kunt u de laptop echter vanuit uw boordnet voeden. De goedkoopste oplossing is een blokgolfomvormer van bijv 150 Watt. Sommige laptopvoedingskabels worden echter erg warm van de harmonischen hiervan. Een duurdere sinusomvormer heeft dit nadeel niet.
8. Goed zeemanschap De basis van goed zeemanschap is jezelf te allen tijde kunnen redden en anderen niet in gevaar brengt. Ga ervan uit dat alles uit kan vallen. Voorkom dit zoveel mogelijk en zorg voor een back-up mechanisme. Navigeer bijv. op uw radar als uw PC uit mocht vallen. Een laptop aan boord valt niet zomaar uit, behalve door bijv. ouderdom, slecht onderhoud, onvoldoende stroomvoorziening of waterschade. Zorg daarom voor een betrouwbare stroomvoorziening.
Antwoord van onze Cartograaf (15 sept06) Geachte heer Kuipers, Sinds de introductie van de DKW verzorg ik voor Stentec de BaZ wijzigingen in de kaarten. Daarvoor werkte ik als nautisch cartograaf bij de Dienst der Hydrografie. Afgelopen week vroeg Wouter Kuik mij om een reactie op de situatie zoals u die schetst van het vastlopen nabij het Noordgat en nogmaals bij de Spathoek.
9. Digitale kaarten voor de watersport Vector of raster Er zijn twee typen digitale kaarten: vector en raster. Vectorkaarten zijn opgebouwd uit objecten die uit en aangezet kunnen worden. Ieder object is opgebouwd uit lijnelementjes, welke scherp blijven bij inzoomen. Vectorkaarten zijn gemaakt via een vectorisatieproces uitgaande van papieren of digitale kaarten van kaartenmakers. Dit gaat grotendeels handmatig. Vectorkaarten en ook het updaten hiervan is daarom een relatief duur proces.
Naadloze DKW2 kaarten Alle met DKW Manager geïnstalleerde en in WinGPS 5 bij kaartenbeheer aangezette DKW2 kaarten worden naadloos met elkaar verbonden tot één grote kaart. Zoomen en schuiven is het enige wat nog nodig is. De kaart heeft hetzelfde kaartbeeld als dat van de originele papieren kaart, welke u waarschijnlijk ook aan boord heeft. Dit is een groot voordeel t.o.v. sommige vectorkaarten, waar symbolen en kleuren vaak volslagen anders zijn.
Kaartdatum en kaartprojecties De vorm van de aarde wijkt door de aardrotatie en locale effecten net een beetje af van de bolvorm en wordt aardellipsoïde genoemd. De best passende vorm voor een bepaalde regio wordt bereikt door de ellipsoïde enkele 10-tallen of honderden meters te verschuiven t.o.v. van een gedefinieerd centrum van de aardbol. Deze verschuiving wordt vastgelegd in een zogenaamde kaartdatum (Engels: chart datum). Dit heeft niets met tijd te maken.
Basisnavigatie met WinGPS 5 Navigator Na het lezen van het hoofdstuk basisnavigatie kunt u WinGPS 5 Navigator gaan gebruiken voor GPS-navigatie aan boord. U leert het menu kennen, een met uw boot meelopende kaart instellen en de basisvaardigheden. Als u dit goed leert beheersen kunt u doorgaan met het volgende deel waarbij o.a. routeplanning wordt behandeld. 10. Het menu leren kennen Schermindeling en menu van WinGPS 5 Navigator Een voorbeeld van een schermindeling is op de volgende bladzij te zien.
Gedefinieerd zijn de volgende vectoren: • Grondsnelheid (SOG, COG), zoals gemeten door de GPS (zwart) • Ware windvector (t.o.v. de grond) (blauw) met hieraan gekoppeld Lay Lines (grijs) • Relatieve windvector (gemeten op de boot) (rood) De vectoren kunt u aanzetten via menu/Beeld/Eigenschappen (of rechtermuisknop/Eigenschappen) tabblad Hoofdkaartvenster/GPS-cursor. Het hele vectordiagram is snel aan en uit te zetten met de Vectorknop van het menu.
Behalve voor selecteren wordt de muis ook gebruikt om de kaart te verslepen. Zet hiervoor de volg mode uit. Dit kan als u bij indrukken van de linker muisknop een handje krijgt te zien. Houd de linkermuisknop ingedrukt tijdens het slepen. Onder de rechter muisknop zitten een aantal handige functies, o.a. • Naar voorgrond / Naar achtergrond. Als u kaarten tijdelijk naar de voor- of achtergrond haalt, zorg dan altijd dat de kaartvolgorde weer herstelt wordt. Hetzelfde geldt voor Toon kaartrand.
11. Grib-files weersvoorspelling Grib-files zijn bestanden met meteorologische gegevens van een geselecteerd gebied op aarde. In versie 4.2 van WinGPS Navigator kunt u deze binnen halen via Navigatie/Grib-beheer bij Download. Deze grib-files komen via www.grib.us van de Amerikaanse Meteorologische dienst (NOAA) en bevatten luchtdruk, neerslag en wind. Door in Grib-beheer de bovenbalk van een Grib-file (blauw) te selecteren kunt u een bestaande weersverwachting eenvoudig bijwerken. Zie fig. hieronder.
Grib- Meteogram In het Grib-meteogram vindt u alle variabelen die bij Grib-beheer zijn aangezet. Als het Grib-meteogram aan staat kunt u met de linker muistoets een kruisje op de kaart klikken. Op deze plek kunt u van 2 variabelen grafiekjes met het verloop in de tijd laten zien. Op de tijdas staan de dagen overeenkomstig alle GRIB files die geselecteerd zijn bij Grib-beheer. De huidige tijd plus de offset van de tijdbesturingbalk, wordt als lijn aangegeven.
12. Oefenen in simulatiemode Een virtuele reis maken met WinGPS 5 is mogelijk dankzij de simulatieoptie. I.p.v. een GPS aan te sluiten wordt een NMEA183 GPS-signaal door de computer zelf aangemaakt. Zet hiervoor de GPS-cursor op een goede plek op de kaart met de rechter muisknop en GPS/Zet GPS-positie. Start de simulator met GPS/Simulator, en stel snelheid en koers in. Door het vinkje automatische route aan te zetten volgt u de gestarte route alsof u de stuurautomaat aan heeft staan.
13. Met meelopende kaart aan boord Kaartvensters WinGPS 5 Navigator heeft een instelbaar hoofdvenster en een extra kaartvenster dat altijd op 100% zoom staat en automatisch centreert. U kunt dit bij Beeld/Extra kaartvenster aanzetten. Via Beeld/Eigenschappen/Hoofdkaartvenster, of door met de rechtermuisknop op de kaart te klikken, kunt u de Eigenschappen van het hoofdkaartvenster naar wens instellen (zie fig./ rechts).
Tracking- of Volgmodes De knop voor volgmode (trackingmode) van het kaartvenster vindt u links van de plusknop. Alleen als deze ingedrukt is (met randje), loopt de kaart mee. Naar wens Chart Up of North Up gericht. Zet om de kaart met de muis te verschuiven de volgmode knop uit. Een rivierenkaartje wordt met in North Up stand meestal scheef getekend. Bij Chart Up zijn de teksten op de kaart horizontaal, zoals bedoeld door de kaartenmaker.
Kaartenbeheer Bij kaartenbeheer kunt u kaartgroepen, kaartensets of kaarten aanvinken, zichtbaar maken. Zet voor een rustig kaartbeeld, storende overlappende kaarten of kaarten zonder noodzakelijke informatie uit. Voor de DKW1800-serie wordt aangeraden de overzichtskaarten bijv. 1801.01, 1803.01 etc. uit te zetten. Voor ANWB kaarten is het aan te bevelen om de Vaarkaart Nederland uit te zetten. Hieronder ziet u een voorbeeld van kaartbeheer, met groepen kaartensets, kaartensets en kaarten.
Kaartcollecties Een belangrijke instelling bij kaartenbeheer kunt u opslaan als z.g.n. kaartcollectie met een zelfgekozen naam, bijv. de 1800serie, waarbij alle overzichtskaarten uitgevinkt zijn. Zie het kaartenbeheer plaatje op de vorige bladzijde. Via de menuknop Kaartcollectie kunt snel wisselen van Kaartcollectie (knoppenbalk boven). Tonen van kaartgrenzen kunt u aanzetten bij de Beeld/Eigenschappen tabblad Hoofdkaartvenster/Kaarten of met de rechter-muisknop bij Eigenschappen.
Kaarten Bijwerken (BaZ updates automatisch verwerken) Met de knop kaarten/kaarten bijwerken kunt u alleen DKW1800-serie kaarten van de huidige editie bijwerken met de laatste berichten aan zeevarenden (BaZ). De BaZ Update Service is als volgt georganiseerd: Ieder jaar wordt een nieuwe editie van de 1800-serie uitgegeven door de Hydrografische Dienst. Stentec maakt van het goedkeurde bestand dat naar de drukker gaat een exacte digitale kopie.
Tip! Door bij update informatie op Kijk hier om te bekijken te drukken kunt u zien welke BaZ wijzigingen er zijn verwerkt voor de bestreffende kaarteditie.
Een praktijkvoorbeeld van de BaZ Update Service: a) De originele 2006 kaart b) De in augustus bijgewerkte kaart Van onze cartograaf (Terschelling, augustus 2006) Bovenstaand zie je de situatie van het Smeriggat dat afgelopen week drastisch gewijzigd werd. We lagen afgelopen week in de haven naast mensen die met een oude (2005) kaart van Ameland naar Terschelling wilden en prompt verdwaalden bij de ingang van het Oosterom.
Basisvaardigheden kaarten Bij dubbelklikken op een bepaalde kaart, gaat deze naar 100%. Dit is de meest scherpe stand. Met de rechter muistoets kunt een onderliggende (detail) kaart naar de voorgrond brengen. De andere kaarten blijven hier dan onder liggen. Eventueel kunt u ook een kaart naar de achtergrond plaatsen. Weer zichtbaar maken na verbergen kan alleen via kaartenbeheer. .
14. Uw gevaren trajecten in beeld Als de Communicatie of de GPS-simulator aanstaat wordt er door WinGPS 5 automatisch een traject bijgehouden, welke standaard als een rood spoor op de kaart wordt getekend. Als u de Communicatie of GPS-simulator stopt wordt het traject gestopt. De startdatum en tijd wordt als defaultnaam bij het begin van het traject neergezet. Via Beeld/Eigenschappen/Algemeen/trajecten en kunt u het punt en tijdlabellen interval instellen Zet op groot water de tijdlabels bijv.
Multi-track replay optie Een leuke optie is het bekijken van het gevaren trajecten door in het menu bij trajecten traject replay aan te zetten. Als de communicatie of simulator aan staan of zijn geen zichtbare trajecten, dan is de Traject replay grijs en niet aan te zetten. Zet daarom bij trajectenbeheer een aantal trajecten aan (zichtbaar maken met vinkje) en start Traject Replay op bij trajecten. U ziet nu een tijdbalk met de naam van de zichtbare trajecten.
15. Afstandsmeting, peillijn, ankerwacht en nachtscherm Afstandsmeting Met eenvoudige muisklikken kunt u een meervoudige lijn (polygoon) tijdelijk op uw digitale kaart klikken en de punten hiervan verschuiven. Tussen de punten wordt zowel afstand als koers aangegeven en bij ieder punt ook de afstand vanaf het eerste punt. Als u met een afstandpunt op uw schip klikt, dan beweegt dit punt mee met uw schip en heeft u de afstand en koers tot vaste kaartobjecten als boeien constant in beeld.
Ankerwacht Als energiebeheer geen probleem voor u is kunt u voor anker de ankerwachtoptie gebruiken. Na activeren wordt er een ankertje getekend op de plek waar u voor anker ligt. U kunt nu de afstand instellen hoe ver het schip zich mag verplaatsen. Houd hierbij rekening met stroom of wind draaiingen, en de ankerlijn-/kettinglengte. WinGPS 5 waarschuwt u met geluid en beeld als uw schip meer dan de ingestelde afstand van zijn oorspronkelijke positie afwijkt.
Aanvullende navigatiemogelijkheden 16. Een veilige route uitzetten en langs varen Routes Naast waypoints bestaan er ook routepunten. Routepunten vormen in een bepaalde volgorde een route. Uitzetten van een route kan eenvoudig door routepunten op de kaart te klikken. U begint door in het menu ‘Routes’ de optie ‘Nieuwe route’ te kiezen. Als u dat routepunt in Bewerk route mode naderhand verschuift (met ingedrukte linkermuisknop op een routepunt) dan wordt de route automatisch aangepast.
Open routes en netwerk routes Open routes zijn vrij te positioneren op de kaart. Doel van de navigator op open water is een veilige route uit te zetten op een bijgewerkte kaart. Bijvoorbeeld langs de betonning. Door de route starten kan deze veilig worden langs gevaren. Voor binnenwateren zijn open routes minder geschikt. Het uitzetten en optimaliseren kost erg veel tijd. Een kronkelend riviertje vereist immers een groot aantal routepunten om deze goed te kunnen volgen.
Een voorbeeld van een uitgezette route in bewerk mode met Route instellingen en tabblad Planner aan, ziet u in de screenshot hieronder, Op het IJsselmeer wordt hier het routenetwerk gevolgd, handig voor het passeren van de sluis bij Enkhuizen. U kunt hier eenvoudig van afwijken en een open route uitzetten. 1-puntsroute – klik routepunt op netwerk en start route ! Bekijk ook de instructievideo’s op onze website. Daar vindt u ook het maken en langs varen van een 1-punts route.
Procedure om in WinGPS 5 een route uit te zetten • Selecteer Routes/Nieuwe route en het routebewerkmenu gaat aan. • Klik met linker muisknop het vertrek- en bestemmingsroutepunt op het netwerk en de route wordt getekend met alle bruggen en sluizen die gepasseerd dienen te worden. • Door op de bruggen te klikken krijgt u informatie over doorvaarthoogte en bedieningstijd. Zelfde voor sluizen. Vaak is ook een foto beschikbaar. • Geef met de knop routepuntinstellingen naam op van vertrek en bestemming.
Route instellingen Hieronder ziet u tabblad Algemeen en Planner aangezet met de knop Route instellingen. Bij Algemeen kunt u de naam en starttijd van de route opgeven. Als de route al gestart is wordt de starttijd grijs weergegeven. De vorm van de route kan veranderen als u de starttijd wijzigt. Bij Planner kunt u de snelste of kortste route kiezen, rekening houdend met de eigenschappen van uw schip, de starttijd en de doorvaarthoogtes en bedieningstijden van bruggen en sluizen.
Over het netwerk is een voorbeeldroute gepland van Heeg naar de Blauwe Beugel. Op het IJsselmeer wordt echter een open route gevolgd. De snelste route ziet er zo uit: Bij ieder routepunt ziet u een passagetijd. Vertrek in Heeg is even over 12u. In Enkhuizen wordt overnacht en om 8u weer uitgevaren. Aankomst is ‘s ochtends vroeg 2 dagen na vertrek.
De routetabel voor deze route ziet er als volgt uit Door op de plusjes te drukken klapt u een netwerkrouteleg open en ziet alle onderliggende vaarwegen. Als daar week plusjes tussen staan kunt u deze openklappen en ziet u de bruggen en sluizen. Hierboven de Krabbergatssluis bij Enkhuizen (rechts). De CTS wordt alleen bij open routes getekend. Voor de actieve route is deze tabel ook tijdens het varen op het scherm te plotten. De routetabel bevat een lijst met routepunten, afstanden en koersen.
Langs varen van een gestarte voorbeeld route Nadat u een route heeft aangemaakt kunt u deze starten door een route te selecteren in het route-info scherm, dat u kunt aanzetten via Routes/Route-info of de menuknop. U krijgt dan het route info scherm links in de screenshot. De totale reistijd TTGt van Nieuwe Voorhaven bij Stavoren naar Blauwe beugel bedraagt nog ruim 37 uur. De aankomsttijd ETA is 6:22 op 30 juni 201. Nog 110 km te varen. Verbruik 40,9 liter brandstof.
Vanuit Stavoren wordt op het IJsselmeer langs een open route gevaren. Let op dat de gepasseerde route als streeplijn tussen Heeg en Stavoren wordt aangegeven. De informatie bij het volgend waypoint krijgt nu weer de vorm zoals bij voorgaande WinGPS 4 Navigator met Crosse Track error balk voorzien van alarm als teveel van de veilige route wordt afgeweken. De af te leggen afstand, tijd en benodigd brandstofverbruik zijn inmiddels afgenomen. De reistijd en afgelegde afstand DOG zijn inmiddels toegenomen.
Starten van een route kan ook met de rechter muisknop bij routes, of door de route in het routebeheerscherm bij Routes/Routebeheer (blauw) te selecteren (zie fig. rechts). Van een geselecteerde route kunt u ook een overzicht laten tonen, starten, zoeken, bewerken en verwijderen. Met de vinkjes links kunt u bepaalde routes zichtbaar maken. Groepen kunt u (on)zichtbaar maken door selectie met de rechtermuisknop.
17. Algemene routeplanner instellingen Bij bestand/eigenschappen/planner kunt u de routeplanner van WinGPS 5 optimaal instellen. Zie de figuur rechts voor de standaardinstellingen. De gemiddelde wachttijden van bruggen en sluizen staan standaard op 5 en 20 minuten. Met Maximaal toegestane snelheden wordt de opgegeven vaarsnelheid begrenst op de maximaal toegestane vaarsnelheid. Een snelle motorboot wordt dan beperkt op de binnenwateren maar gaat vol gas op het IJsselmeer, tenminste in de planning.
18. Gebruik van het logboek Als u een reis gaat maken kunt u deze volledig documenteren met de html logboek-functie van WinGPS 5. De reis kan bestaan uit verschillende routes. Voordat u op reis gaat, maakt u een nieuw logboek aan. Open dit logboek en geeft via bewerken het de juiste naam. Het logboek dat actief is, staat onderop de balk van WinGPS 5 vermeld. Voeg bij het informatieveld gegevens toe van schip, bemanning en bestemming. Geef ook de tijdseenheid van de de automatische logboek-functie op.
19. Een eigen waypoint-database opzetten Waypoint-typen en groepen Maak uw eigen WP-database door boeien te klikken op de kaart. Ook kunt u waypoint lijsten van internet (zoals www.filo.nl) als GPS file importeren. Voor ieder waypoint dient u het juiste type aan te geven. Een type is gekoppeld aan een bepaald icoontje, zoals een rode ton of een wrak. De meest gebruikte kaart-icoontjes worden daartoe meegeleverd. Bij opstarten is er slechts één standaard type aanwezig.
20. Importeren, exporteren en back-up Importeren en exporteren van waypoints Waypointlijsten in tekst formaat, GPX formaat of WinGPS 5 binair formaat (w5db) kunt u eenvoudig importeren en exporteren. Ook kunt u WinGPS 4 databestanden (w4db) importeren met WinGPS 5. U kunt hiermee een eigen waypointdatase maken en deze delen met andere WinGPS gebruikers. Op bepaalde websites kunt u boeienlijsten vinden welke u in WinGPS 5 Navigator kunt importeren. Google Earth leest GPX trajecten.
21. Windvector en laylines Een GPS navigatieprogramma voor zeilers en andere watersporters kan natuurlijk niet zonder een windvector. Het eerste wat u immers doet voordat u gaat varen is kijken waar de wind vandaan komt en hoe hard het waait. Als u op de kaart ziet waar de wind vandaan komt kunt u hier beter rekening mee houden met bijv. het uitzetten van een route of het zoeken van een beschutte ankerplaats . De windvector rond de GPS cursor kunt u aanzetten door de windknop in te drukken.
Een goede manier om tijdens het varen zonder windmeter, de windvector in te stellen gaat als volgt: zet eerst de windrichting goed uit, waarneming van de golven, vlaggen, etc.. Stel vervolgens de grootte zo in, dat het rode vaantje op uw scherm klopt met die boven in uw mast. Ook kan de vlag achterop uw schip worden gebruikt voor de windsnelheid op het achterdek zo te bepalen. Deze is natuurlijk lager dan bovenin de mast. Met een handwindmeter aan boord meet u de relatieve windsterkte.
Speciale onderwerpen 22. De NMEA-monitor De ingaande berichten op de geselecteerde COM poort kunt u bekijken met de NMEA Monitor. Zie hieronder. Deze is aan te zetten via GPS/NMEA monitor en werkt alleen als de communicatie of de simulator aanstaat. Binaire data volgens het Garmin protocol wordt niet getoond.
23. Up- en downloaden naar en van de GPS Up- en downloaden van routes, waypoints en trajecten is voor de meest gebruikte GPS typen mogelijk via GPS/Uploaden resp. Downloaden. Uiteraard moet uw type GPS dit ondersteunen en het benodigde protocol moet in WinGPS 5 Navigator zijn ingebouwd. Op te kunnen up- of downloaden moet de communicatie met de GPS, ofwel het binnenhalen van positieberichten, worden onderbroken. Ook moet het juiste type GPS en Protocol zijn geselecteerd bij GPS/Eigenschappen.
Voorbeeld: Downloaden van de Garmin 60 Gebruikershandleiding WinGPS 5 Navigator 2013 – © Stentec Software 2013 54
Voorbeeld: Uploaden naar de Garmin 60 Door met de linker muisknop op de Upload-naam te klikken is deze te wijzigen. Het eventuele voorvoegsel bepaalt hoe lang de naam mag worden in de Garmin 60.
24. Zelf een kaartenset maken M.b.v. de optionele DKW Builder kunt u zelf een kaartenset in onbeperkte grootte maken voor WinGPS 5 Navigator. De hiermee gemaakte *.CHV file dient u te installeren met DKW Manager. Een kaartenset bestaat uit verschillende kaarten (jpg’s of bmp’s). Voor iedere kaart dient u o.a. voor 2 of 3 punten de coördinaten op te geven (bijv. links onder en rechtsboven). Dit wordt kalibreren genoemd. Ook dient u de rand van de kaart aan te geven.
Met DKW Builder (Lite) en bijv. Paint zijn m.b.v. Google Earth eenvoudig kaartensets te maken bijv. voor een aanloop van Heeg. Een korte gebruiksaanwijzing. • • • • • • Download en installeer de nieuwste Google Earth versie van earth.google.
25. Afdrukken van digitale kaarten Met bestand/afdrukken kunt u screenshots afdrukken van de kaart in beeld. U kunt mooie gecombineerde kaarten afdrukken in een resolutie veel hoger dan uw beeldscherm (bepaald door uw printer driver-instelling). Zo kunt zelf u geplastificeerde dubbelzijdige A4 kaarten maken voor aan boord. Er zijn 3 standen; Automatisch, Portret en Landschap. Bij portret wordt is de breedte van het scherm maatgevend, bij landschap de hoogte.
26. Bediening van WinGPS 5 met iPad of Android tablet Een iPad, Android tablet of smartphone kunt u met Splashtop Remote, iDisplay of TeamViewer eenvoudig als bedieningsscherm van uw navigatielaptop gebruiken. Zo kunt u in de kuip het beeld van uw navigatielaptop binnen zien en WinGPS volledig bedienen. Met WinGPS 5 gaat het zoomen en pannen van kaarten nog sneller. Ook is toepassing als 2e monitor mogelijk. De tablet hoeft niet over een GPS of 3G te beschikken zodat de goedkoopste iPad1 ook geschikt is.
Ondersteuning 26. Tips voor gebruik • Beginnende gebruikers wordt aangeraden de Start Up Sheet goed te volgen. Deze is te vinden in de CD-doos, op de CD, of te downloaden van www.stentec.com/nl/download-freeware/documentatie • Zorg ervoor dat u altijd eerst de nieuwste versies installeert van WinGPS 5 Navigator en DKW Builder. Uw mogelijke probleem kan hiermee al zijn opgelost en onze helpdesk kan u dan optimaal adviseren.
27. Het oplossen van problemen • - Communicatie met GPS werkt niet. Als de COM poort van de GPS niet gevonden kan worden, staat de GPS mogelijk op de verkeerde USB poort. Kies GPS detecteren of geef bij GPS/Eigenschappen de juiste instellingen op. Volg de aanwijzingen en druk op detecteren. Start de communicatie opnieuw. - Met de NMEA monitor kunt u zien of u berichten ontvangt. Als er wel berichten binnenkomen maar deze zijn geen normale tekens stel dan de baudrate van 4800 naar 9600 of omgekeerd.
• Als uw kaartbeeld in de war is moet mogelijk de kaartvolgorde worden hersteld. Activeer met de rechtermuistoets Herstel Kaartvolgorde. Voer deze actie meteen uit als u Naar Voorgrond of Naar achtergrond niet meer nodig hebt om kaartvolgorde problemen te vermijden. Overlappende overzichtskaarten met kaartbeheer uitschakelen kan ook helpen. • Om de bedrijfszekerheid te garanderen is in WinGPS 5 serie programma’s de optie Standaard Instelling Herstellen ingebouwd.
Bijlage 0 Nieuwe opties in de 2013 upgrade van WinGPS 5 Navigator Beschreven worden de nieuwe opties in de juni update van WinGPS 5 Navigator 2013 t.o.v. de 2012 versie. Dit als aanvulling op bovenstaande handleiding. Verbetering en uitbreiding vaarwegennetwerk Het Europese vaarwegennetwerk is onderverdeeld in Binnenwateren Nederland, Noordzee, Waddenzee, IJsselmeer & Markermeer, België &Luxemburg, Duitsland en Oost Frankrijk. Nieuw zijn Zweden en Baltische Zee (Oostzee) en Noord Frankrijk.
DKW Hybrid formaat Vanaf de 2013 edities van WinGPS 5 wordt ook DKW Hybrid formaat ondersteund welke naast de DKW2 kaartenset met legenda ook een waypoint-database kan bevatten. Deze waypoints kan in het menu bij Waypoints/Groepenbeheer naar wens worden geselecteerd. Namen en betonning in een waypointdatabase blijven ook bin roterende kaarten rechtop leesbaar. Voor weegave van pijlen of andere icoontjes welke vast t.o.v. de kaart gedefinieerd zijn is het waypointformaat in de 2013 versies uitgebreid.
Maximaal toegestane vaarsnelheid in motorbedrijf Bij Bestand/Eigenschappen/Planner staat nu een vinkje standaard aan welke in motorbedrijf uw vaarsnelheid kan beperken tot de maximaal toegestane vaarsnelheid. Een snelle motorboot wordt dan beperkt op de binnenwateren maar kan vol gas op het IJsselmeer. Als het vinkje wordt uitgezet is een snelle boot eerder op bestemming maar is wel in overtreding. De maximum snelheid is in de huidige versie aangegeven voor de belangrijkste vaarwegen van Nederland.
Uitgebreide kleurinstellingen WinGPS 5 2013 biedt de mogelijkheid om de kleuren en de maximale breedte van uw routelijn en ook die van het vaarwegennetwerk zelf in te stellen. Een route of netwerklijn heeft standaard een zwarte achtergrondkleur als rand welke ook instelbaar is. Zo kunt u een dunne route in weinig opvallende kleur instellen welke de soms drukke vaarwegbeeld verstoort, of juist een duidelijke netwerk in blauwe water kleur.
De rode vaarwateren zijn verboden en waarschijnlijk onbevaarbaar voor het aangegeven schip. Of varen in de blauwe vaarwateren mogelijk is hangt af van vaste bruggen en hoogspanningslijnen. Daarvoor moet een route worden uitgezet.
Optimaal kaartbeeld Bij Beeld/Hoofdknoppenbalk zijn menu knopjes toegevoegd voor een overzichtelijk kaartbeeld. Van links naar rechts: Zichtbaar maken waypoints, waypointnamen en vaarwegennetwerk. Door de muiscursor over een vaarweg te bewegen ziet u de op vaarwegen geeft naam, km en toegestane diepgang. Deze Mouse Over optie geeft alleen de naam en subnaam van waypoints en bruggen als de waypointnamen niet zichtbaar zijn (knopje uit).
De subnaam van een waypoint wordt herkend als (skype) telefoonnummer als dit begint met een + en daarna 10 tot 12 getallen. Zoals +31515443515. Zie bijv. de Jachthaven van Vaarkaart Nederland 2013 hieronder. Let ook op de MouseOver bij het jachthaven icoontje.
Bijlage 1 Veranderingen in WinGPS 5 Navigator t.o.v. versie 4.2 • • • • • • WinGPS 5 is voorzien van een routeplanner voor open water en binnenwater. Basis is het VIN vaarroutenetwerk van Rijkswaterstaat. Dit bevat informatie over alle Nederlandse vaarwegen inclusief brug- en sluis afmetingen en openingstijden. Door koppeling van routes op open water van WinGPS 5 met dit netwerk is het plannen van een route van Arnhem, over het IJsselmeer naar Terschelling een fluitje van een cent.
Nieuw in de WinGPS 5 Navigator 2013 (januari 2013) • Vaarwegennetwerk bijgewerkt en uitgebreid m.n. in Duitsland waar nu ook de Fehnkanalen en de binnenwateren van de NV1-4 Binnen worden gedekt. Ook het Gøta kanaal voor een rondje Zweden. Een deel van het Franse vaarwegennetwerk wordt gedekt m.n. de route naar Marseille toe. Tevens zijn kleinere vaarwateren en bijgehorende extra bruggen m.n. in Friesland.
Bijlage 2 Overzicht WinGPS 5-serie programma’s Voor de boordpc, netbook, laptop of tablet met XP, Vista of Win7/8 COM Port Plug& Play Blocker Freeware, aanbevolen om het ‘zwevende muis’ probleem te voorkomen. DKW Manager Freeware, op alle DKW2 kaarten CD’s. Voor het installeren van DKW2, nv-.digital, BSB en DKW1 kaartensets en updaten van DKW1800-serie. WinGPS 5 Lite * Freeware, op alle DKW2 kaarten CD’s, toont positie, koers, snelheid en koerslijn centraal in beeld.
Bijlage 3 NMEA-183 berichten gebruikt in WinGPS 5 Navigator GGA GSA GSV RMC GLL VTG Algemene satellietgegevens Gegevens van satellieten gebruikt voor navigatie incl. nauwkeurigheid Gegevens van de satellieten in beeld Aanbevolen bericht waar zowel tijd, positie als snelheid en koers inzit.
Bijlage 4: Gebruikte navigatietermen en afkortingen AIS Baudrate Chart Up COG Course Up CTS DOG DTG DTGt ETA GPS hdop NMEA North Up PORT SAT SOG STBD ToR TTG VMG WIND Width WGE WP XTE Automatic Identification System Aantal bits per seconde Originele stand van de kaart met de tekst vaak horizontaal. Course over Ground, grondkoers De kaart gedraaid met grondkoers naar boven staat gericht. Course To Steer, de te sturen koers naar het volgende waypoint Distance Over Ground, de totaal afgelegde afstand (bijv.
Bijlage 5: Sneltoetsen WinGPS 5 Navigator • Algemeen Functie Programma sluiten Volledig scherm aan/uit Nachtscherm aan/uit Nachtscherm donkerder Nachtscherm lichter Toets Alt+F4 F10 Ctrl+N F11 F12 • Kaartvenster functie Toon/Verberg extra kaartvenster Kaartvenster eigenschappen toets Shift+F1 Alt+Enter • Kaart functie Selecteer kaart Selecteer kaartcollectie Schuif zicht naar links Schuif zicht naar boven Schuif zicht naar rechts Schuif zicht naar beneden Zoom naar 100% Zoom in Zoom uit Kaartbeheer Toon
Stentec Software contactinformatie Stentec Software B.V. Harinxmastr. 29 8621 BJ HEEG (Friesland) Nederland Tel: 0515 443515 Fax: 0515 442824 Website: www.stentec.com Online Shop: www.stentec.com/shop Algemene email: stentec@stentec.com Technische vragen: helpdesk@stentec.com In onze winkel in Heeg geven wij advies over GPS-navigatie aan boord. Onze nieuwste simulatie en navigatie programma’s zijn er verkrijgbaar.
